نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مربی گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
2 استادیار گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
3 کارشناسی ارشد حسابداری، گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
چکیده
تازه های تحقیق
ü اکبری، محسن، فتحی، سعید، فرخنده، مهسا، ایاغ، زهرا، (1396)، بررسیرابطه فرصتهایسرمایهگذاریوحساسیتسرمایهگذاریبهجریاننقدی، چشم انداز مدیریت مالی، شماره 17، صص 68-49.
ü برادران حسنزاده، رسول، تقیزاده خانقاه، وحید، (1395)، تأثیرهزینههاینمایندگیبررفتارسرمایهگذاری، پژوهشهایحسابداریمالیوحسابرسی، سال 8، شماره32، صص 163-139.
ü پورعلی، محمدرضا، حجامی،محدثه، (1393)، بررسیرابطهبینافشایمسئولیتاجتماعیومالکیت نهادیدرشرکتهایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهران، فصلنامهدانشحسابداریوحسابرسی مدیریت، دوره 3، شماره 10، صص 150-135.
ü حساسیگانه، یحیی، برزگر، قدرتاله، (1393)، مبانینظریمسئولیتاجتماعیشرکتهاوپارادایمتحقیقاتیآندرحرفهحسابداری، فصلنامهعلمیپژوهشیحسابداریمدیریت، سالهفتم،شمارهبیستودوم، صص 133-109.
ü صالحی، الهکرم، موسوی، روحاله، مرادی، محمد، (1396)، بررسی تأثیر خوشبینی مدیریتی بر حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی، فصلنامهعلمیپژوهشی دانشمالیتحلیلاوراقبهادار، سالدهم،شماره33، صص76-65.
ü عربصالحی،مهدی،کاظمینوری، سپیده، (1393)، تأثیرهزینههاینمایندگیبرحساست سرمایهگذاریجریانهای نقدی، دانشحسابداری،دوره5،شماره17،صص118-97.
ü محفوظی، غلامرضا، اکبری، محسن، قاسمی شمس، معصومه، (1396)، بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتها بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی، فصلنامه دانش سرمایه گذاری، سال ششم، شماره 21.
ü نمازی، محمد، (1384) بررسی کاربرد تئوری نمایندگی در حسابداری مدیریت. مجله علوم اجتماعی، و انسانی دانشگاه شیراز، تابستان، شماره 143، صص 164-147.
ü Alti, A.(2003) How sensitive is investment to cash flow when financing is frictionless? Journal of Finance, Vol. 58, 2003: 70722
ü Ashbaugh, H., Collins, D. W., & LaFond, R. (2004). Corporate governance and the cost of equity capital. (Working Paper Series).
ü Attig, N., Cleary, S., Ghoul, S. (2014). Corporate Legitimacy and Investment–Cash Flow Sensitivity". J Bus Ethics .DOI 10.1007/s10551-013-1693-3.
ü Biddle, G., Hilary, G. and Verdi, R.S, (2009). How Does Financial Reporting Quality Relate to Investment Efficiency? Journal of Accounting and Economics, 48(3):112-31.
ü Chen, A. A., Cao, H., Zhang, D. and Dickinson, D. G. (2013). The impact of shareholding structureon firm investment: Evidence from Chinese listed companies", Pacific-Basin Finance Journal, Vol.25:85–100.
ü Chen, X., Sun, Y., and Xu, X. (2016). Free Cash Flow, Over-Investment and Corporate Governance in China, Pacific-Basin Finance Journal, 37 (2): 81-108.
ü Chi, J.D. and Scott Lee, D. (2010), The conditional nature of the value of corporate governance",Journal of Banking & Finance, Vol.34, No.2:350-361
ü Espallier, B. Guariglia, A. (2015). Does the investment opportunities bias affect the investment–cash flow sensitivities of unlisted SMEs? The European Journal of Finance, 21(1): 1-25.
ü Fazzari, S. R., Hubbard, G. and Petersen, B., (1988). Financing Constraints and Corporate Investment, Brooking Papers on Economic Activity, 1: 141-195.
ü Garriga, E. and Melé, D. (2004). Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory, Journal of Business Ethics , Volume 53, Issue 1–2: 51–71
ü George, R., Kabir, R. and Qian, J. (2011). Investment–cash flow sensitivity and financingconstraints: New evidence from Indian business group firms. Journal of Multinational FinancialManagemen, Vol.21, No.2:69-88.
ü Hayashi, F. (1982). Tobin’s Marginal Q and Average Q: A NeoclassicalInterpretation. Econometrica, 50 (1): 213-224.
ü Jensen MC. (1986). Agency costs of free cash flow, corporatefinance and takeovers.American Economics Review, 76:323–339.
ü Jiang, G., Lee, C.M.C., Yue, H, (2010). Tunneling Through Intercorporate Loans: The China Experience”. Journal of Financial Economics, 98(3): 1-20.
ü Kaplan, S. N. and Zingales, L. (1997). Do financing constraints explain why investment is correlated with cash flow? Quarterly Journal of Economics, 112: 169–215.
ü Kim Y. Li H. Li S. (2014(. Corporate social responsibiliy and stock price crash risk. Journal of Banking &Finance.
ü Maurizio La, R., Raffaele, S., Tiziana La, R., Alfio, C. (2015). Investment cash flow sensitivity and financial constraint: a cluster analysis approach. Applied Economics, 47(41): 4442- 4457.
ü McKinley A. (2008(. The driver master thesis Geography Department and Center for Environment University of Toronto.
ü Samet Marwa and Jarboui Anis, (2017). CSR, agency costs and investment-cash flow sensitivity: A mediated moderationanalysis, Managerial Finance, Vol. 43. Permanent link to this document:http://dx.doi.org/10.1108/MF-02-2016-0042
ü Turker, D. (2009). How corporate social responsibilityinfluences organizational commitment, Journal of BusinessEthics, 89(2): 189204
کلیدواژهها
مقدمه
مسئولیت اجتماعی شرکتها به عنوان مسئولیت پذیری و ایفای تعهد شرکتها در قبال گروههای مختلف ذی نفع و جامعهای که در آن فعالیت میکنند، تعریف میشود (ترکر، 2009). مطالعات نشان میدهند که تأثیر مسئولیت اجتماعی بر روی نواقص و کاستیهای بازار از جمله عدم تقارن اطلاعاتی و هزینههای نمایندگی کانالی است که از آن طریق مسئولیت اجتماعی میتواند منجر به ایجاد ارزش شود (اتیگ و همکاران 2014). در واقع مسئولیت اجتماعی شرکت میتواند اصطکاکهای بازار یک شرکت را کاهش دهد و درنتیجه بر شکاف بین هزینههای منابع داخلی و خارجی از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش هزینههای نمایندگی، تأثیر بگذارد. وظیفهای که در حال حاضر به صورت داوطلبانه انجام می شود و باعث حفظ منافع بلندمدت شرکتها خواهد شد (پورعلی و حجامی، 1393). ادبیات پیشین نشان می دهد که عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران بطور قابل ملاحظه ای تصمیمات سرمایه گذاری شرکت را تحت تأثیر قرار میدهد و منجر به تشدید مشکلات نمایندگی میشود (جیانگ و همکاران، 2010). این مشکلات در بازارهای در حال توسعه مانند ایران بیشتر از بازارهای توسعه یافته است. یکی از نقشهای مهم بازارهای مالی تخصیص منابع از عوامل مختلف اقتصادی به شرکتهایی است که بتوانند از این منابع به خوبی استفاده کنند، در نتیجه امکان سرمایهگذاری مؤثر برای شرکتها فراهم می شود. با این وجود، مشکلات اطلاعاتی و انگیزههای افراد در بازارهای مالی ناشی از هزینههای نمایندگی است. هزینههای نمایندگی اثر معکوسی بر ارزش شرکت دارد، یعنی اگر بازار انتظار وقوع چنین هزینههایی را داشته باشد، ارزش شرکت کاهش خواهد یافت(برادران حسن زاده و تقی زاده خانقاه، 1395). از طرف دیگر، فرضیه بیش و کم سرمایه گذاری بیان می کند شرکتهایی که کمتر از سطح بهینه سرمایه گذاری کنند، از مشکل کم سرمایه گذاری و شرکتهایی که بیشتر از سطح بهینه سرمایه گذاری کنند، از مشکل بیش سرمایه گذاری آسیب میبینند؛ لذا شناخت عوامل مهم و تأثیرگذار بر سطح سرمایه گذاریها، در ارزیابی، شناسایی و تعیین سطح بهینه سرمایهگذاری شرکتها، بسیار حائز اهمیت است ( عرب صالحی و همکاران 1393). بنابراین با توجه به مطالب فوق، این سوال پیش میآید که مسئولیت اجتماعی و هزینههای نمایندگی بر حساسیت سرمایهگذاری و وجه نقد تاثیر گذار است؟
انجام این پژوهش به دلایل زیر مهم باشد: ابتدا، بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از ارکان اصلی و اساسی بازار سرمایه، با متمرکز کردن سرمایه و تخصیص بهینهی آنها در راستای افزایش تولید و اهداف توسعهی اقتصادی و اجتماعی باعث رونق و تحرک بازار سرمایه شده و در نهایت شکوفایی اقتصادی را در بر دارد که خود این موضوع، بستگی به شناخت سهامداران و تغییرات قیمت سهام که در سود سهام نهفته است میباشد. آگاهی از مسئولیت اجتماعی و هزینههای نمایندگی میتواند شناخت خوبی به سهامداران ارائه نماید. این موضوع مستلزم شناخت عواملی است که میتواند بر حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد شرکت تأثیر بگذارد. دوم، اکثر پژوهشهای پیشین نشان داده اند که تضاد منافع بین مدیران و سهامداران منجر به انحراف از تصمیمات مطلوب سرمایه گذاری می شود (بیدل و همکاران، 2009؛ چن و همکاران، 2013)، اما مشخص نیست که میزان این تضاد تا چه حد ناشی از هزینههای نمایندگی می باشد. سوم، به دلیل دسترسی اکثر مدیران به جریانهای نقد آزاد معمولاً شرکتهای ایرانی دچار بیش سرمایه گذاری بالایی هستند، همچنین مدیران به جای استفاده از بدهیها برای کاهش تضاد منافع بین اعضای شرکت، از آن برای تأمین مالی پروژههای کم بازده استفاده می کنند. بررسی این که آیا چنین رویدادهایی ممکن است ناشی از هزینههای نمایندگی باشد، بسیار مهم است. در نهایت با توجه به این که سرمایه گذاری بیشتر از حد و سرمایه گذاری کمتر از حد با اهداف گوناگونی در شرکتها صورت می پذیرد، نیاز است که تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی و هزینههای نمایندگی در شرکتهای بیش سرمایه گذار وکم سرمایه گذار مشخص شود. انتظار براین است تا نتایج این پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمی به شرح زیر داشته باشد:
اول این که نتایج این تحقیق میتواند موجب بسط مبانی نظری متون مرتبط با مسئولیت اجتماعی، هزینههای نمایندگی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد گردد. دوم نتایج تحقیق به عنوان یک دستاورد علمی میتواند اطلاعات سودمندی را در اختیار سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و مدیران جهت رسیدن به اهداف خود قراردهد. سوم این که نتایج این پژوهش میتواند ایدههای جدیدی برای انجام پژوهشهای بعدی در خصوص موضوع تحقیق پیشنهاد نماید.
مبانینظریپژوهشوپیشینه
مسئولیت اجتماعی
واژه مسئولیت اجتماعی شرکتها به ظهور یک جنبش نوظهور اشاره دارد که به دنبال وارد کردن عوامل محیطی و اجتماعی در تصمیمات تجاری شرکتها، استراتژی تجاری و حسابداری با هدف افزایش عملکرد اجتماعی و محیطی در کنار ابعاد اقتصادی است به گونهای که برای واحد تجاری، جامعه و محیط مفید و سودمند واقع شود (مک کینلی، 2008). بسیاری از تعاریف مسئولیت اجتماعی بر مفهوم اقدامات داوطلبانه شرکتها متمرکز میباشند که منعکس کننده ارزشهای اخلاقی، الزامات قانونی بوده و هدف آنها بهبود شرایط اجتماعی و یا زیست محیطی میباشد (کیم و همکاران، 2014).
از نظر گاریگا و مل (2004)، تئوریهای مسئولیت اجتماعی شرکتها به چهار گروه طبقهبندی میشوند: در تئوری ابزاری، فرض بر این است که شرکت ابزاری برای ایجاد رفاه اقتصادی میباشد و این تنها مسئولیت اجتماعی شرکت است و صرفاً جنبه اقتصادی تعامل بین واحد تجاری و جامعه در نظر گرفته میشود. این گروه از تئوریها، تئوری ابزاری نامیده میشوند، زیرا آنها مسئولیت اجتماعی شرکتها را به عنوان یک ابزار صرف برای کسب سود تلقی میکنند. این گروه تئوریهایی هستند که مسئولیت اجتماعی شرکتها را به عنوان یک ابزار استراتژیک برای نیل به نتایج اقتصادی در نظر میگیرند. تئوری سیاسی، شامل نظریههایی است که واحد تجاری باید به تقاضای اجتماعی مبتنی بر تئوریهای سیاسی عمل کند. این گروه بر این نکته تاکید دارند که تقاضای اجتماعی از واحد تجاری برای بقای و تداوم فعالیت و رشد آن و حتی برای موجودیت خودش ضروری میباشد. در واقع این گروه از تئوریها روی تعامل و رابطه بین واحدهای کسب و کار جامعه تاکید دارند و دغدغه اصلی آن قدرت و جایگاه شرکت و مسئولیت ذاتی آن در راستای جامعه است که تئوری قرارداد اجتماعی و شهروند شرکتی از این دسته تئوریها میباشند و فرض بر این است که مسئولیت شرکت در اعمال خود فراتر از الزامات قانونی است. تئوری یکپارچه، بر قدرت اجتماعی شرکت و به طور خاص در ارتباط با جامعه و مسئولیت پذیری در صحنه سیاسی مرتبط با این قدرت تاکید دارد. این قدرت باعث میشود، شرکت وظایف حقوقی یا مشارکت اجتماعی و همکاری اجتماعی را بپذیرد. در این تئوریها فرض بر این است که شرکت وابسته به جامعه است و باید تقاضاهای جامعه را در عملیات خود همراه با ارزشهای اجتماعی یکپارچه کند. لذا، در این تئوریها شرکتها باید همیشه به دنبال پاسخگویی به تقاضاهای اجتماعی و دستیابی به مشروعیت اجتماعی در عملیات خود باشند. تئوری اخلاقی، تئوریهایی که ارتباطات بین واحد تجاری و جامعه را از بعد ارزشهای اخلاقی بررسی میکند. این موضوع منجر به دیدگاه مسئولیت اجتماعی شرکتها از نگرش اخلاقی میگردد و شرکتها باید مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک تعهد اخلاقی بپذیرند. این تئوری بر این فرض است که به دنبال دستیابی به جامعه خوب میباشد و روی الزامات اخلاقی در ارتباط بین شرکت و جامعه تاکید دارد.
بطور کلی تئوریهای مسئولیت اجتماعی شرکتها بر اساس این طبقه بندی روی چهار هدف، ایجاد سود، استفاده از قدرت مسئولانه واحد کسب و کار، یکپارچه کردن تقاضاهای اجتماعی و اعمال درست اخلاقی برای ایجاد جامعه خوب تمرکز دارند (حساس یگانه و برزگر، 1393).
هزینههای نمایندگی
تئوری نمایندگی بیان میکند که هزینههای نمایندگی ناشی از تضاد منافع بین مدیران و سهامداران میباشد که ممکن است پیامدهایی مانند انحراف از رفتار سرمایه گذاری مطلوب را در پی داشته باشد. بنابراین، احتمال میرود که مدیران رفتار سرمایه گذاری متفاوتی با وجود هزینههای نمایندگی داشته باشند (برادران حسن زاده و تقی زاده خانقاه، 1395). با شکلگیری رابطه نمایندگی و به وجود آمدن مشکلات نمایندگی از قبیل تضاد منافع بین طرفین، هزینههای نمایندگی ایجاد می شود. هزینههای نمایندگی اثر معکوسی بر ارزش شرکت دارد، یعنی اگر بازار انتظار وقوع چنین هزینههایی را داشته باشد، ارزش شرکت کاهش خواهد یافت. افزون بر این، رابطهی نمایندگی باعث میشود، مدیران دسترسی بهتری به اطلاعات داخلی داشته باشند که این موضوع سبب ایجاد عدم تقارن اطلاعاتی در بازار میگردد (نمازی، 1384). آشبوگ و همکاران (2004) هزینه نمایندگی را کلیه هزینههای صورت گرفته شده برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و همسوسازی منافع مدیران و مالکان، تعریف کردهاند. آنان نشان دادند، شرکتهای دارای هزینه نمایندگی بیشتر نسبت به سایر شرکتها، در معرض ریسک سرمایهگذاری بیشتری میباشند.
حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد
حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی یکی از موضوعاتی می باشد که اخیراً مورد بحث زیادی قرار گرفته است. این ادبیات به طور واضحتر با ادبیات تأمین مالی و ادبیات سرمایهگذاری در رابطه است. این ادبیات برای اولین بار توسط پژوهش فازاری و همکاران (1988) شروع گردید و سپس توسط پژوهش کاپلان و زینگالس (1997) به چالش کشیده شد. فازری و همکاران (1988) نشان دادند که پس از کنترل فرصتهای رشد، سرمایهگذاری نسبت به جریان وجه نقد حساس میباشد. این حساسیت برای شرکتهایی که سود سهام کمتری پرداخت مینمایند، بیشتر است.
برای بعضی از شرکتها، ممکن است جریان وجه نقد معیار مناسب تری برای اندازهگیری فرصتهای رشد باشد و لذا تفاوتهای مقطعی در حساسیت جریان وجوه نقد سرمایهگذاری مشاهده میشود (آلتی، 2002). با توجه به این موضوع، حساسیت جریان نقدی سرمایهگذاری در زمان دسترسی مدیران به وجه نقد، بیانکننده تمایل مدیران برای سرمایهگذاری بیش از میزان لازم میباشد (جنسن، 1986). حساسیت جریان نقد سرمایهگذاری به منزله یکی از مؤلفههای تصمیمات مالی مطرح میباشد؛ چرا که توان سرمایهگذاری شرکت بهگونهای تحت تأثیر توان تأمین مالی شرکت قرار میگیرد و درنتیجه نوعی تصمیمگیری مالی به شمار میرود. سؤالی که در ادبیات مالی مطرح است اینکه حساسیت مالی چگونه بر تصـمیمات سرمایهگذاری شرکتها تأثیر میگذارد؟ بهطور تجربی، در بازار سرمایه تا آنجایی که بازده سرمایهگذاری معادل هزینه سرمایه شود، شرکتها اقدام به سرمایهگذاری میکنند (هایاشی، 1982). بر این اساس، مادامی که شرکتها توان تأمین وجوه مورد نیاز خود را داشته باشند، در فرصتهای با سودآوری مناسب، سرمایهگذاری میکنند. در مواردی که حساسیتهای مالی وجود داشته و شرکتها با محدودیتهای تأمین مالی مواجه باشند، سرمایهگذاریها نیز تحت تأثیر توان نقدینگی شرکت قرار خواهند گرفت (فازاری و همکاران، 1988).
صامت و جاربویی (2017) در پژوهشی به بررسی رابطه بین مسولیت اجتماعی شرکتی، هزینههای نمایندگی با حساسیت سرمایهگذاری به وجه نقد در 398 کشور اروپایی در دوره زمانی 2014-2009 پرداخت. نتایج نشان داد : (1) رابطه بین عملکرد مسولیت اجتماعی شرکتی با حساسیت سرمایهگذاری به وجوه داخلی ضعیف است. (2) هزینههای نمایندگی جریان وجه نقد، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل میکند. بنابراین، این مطالعه بطور تجربی پیشنهاد میکند که شرکتها با مسئولیت اجتماعی، دارای موقعیت بهتری برای تامین مالی در بازارهای سرمایه از طریق کاهش اصطکاک بازار و هزینههای نمایندگی هستند. چن و همکاران (2016) در پژوهشی تأثیر جریانهای نقد آزاد و حاکمیت شرکتی بر سطوح سرمایه گذاری در 865 شرکت چینی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که سرمایه گذاری بیشتر از حد، حساسیت بیشتری به جریانهای نقد آزاد فعلی دارد. همچنین سرمایه گذاری بیشتر از حد در شرکتهای با جریانهای نقد آزاد مثبت، مشهودتر است. یافتههای بیشتر نشان داد که بالا بودن مالکیت دولتی منجر به افزایش سرمایهگذاری بیشتر از حد میگردد، در حالی که در شرکتهای با هیات مدیره بزرگ، نسبت بالای سهام قابل معامله و همچنین اهرم بالا، سرمایهگذاری بیشتر از حد پایین است. همچنین آنها نشان دادند که افزایش مالکیت دولتی، هیات مدیره بزرگ و همچنین وجود مدیران خارجی با شدیدتر شدن سرمایه گذاری کمتر از حد مرتبط است. در حالی که اهرم بالا و افزایش سهام قابل معامله، سرمایه گذاری کمتر از حد شرکت را کاهش می دهد. مائوریزیو و همکاران (2015) در مطالعهای به بررسی رابطه بین حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی و محدودیتهای مالی با رویکرد تحلیل خوشهای پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که تحلیل خوشه ای میتواند در تقابل با رویکردهای تک معیار به کار رفته باشد؛ بنابراین با ارائه یک معیار نهایی از محدودیت مالی بینشهای عمیقتری در رابطه با ارتباط بین حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی و محدودیتهای مالی فراهم میگردد. اسپالیر و گورولیا (2015) در پی پاسخ به این سؤال که آیا فرصتهای سرمایه گذاری بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی تأثیر دارد یا نه؟ دریافتند که فرصتهای سرمایهگذاری به آسانی تغییرات در حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی را منعکس نمیکند و بیشتر با شاخصهای محدودیت مالی در ارتباط است. اتیگ و همکاران (2014) به بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر حساسیت جریان نقدی سرمایهگذاری طی دوره زمان 1990-2010 پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که مسئولیت اجتماعی شرکت از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه نمایندگی بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی تأثیر میگذارد. به این صورت که حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی داخلی با افزایش امتیاز مسئولیت اجتماعی شرکت کاهش مییابد.
اکبری و همکاران (1396) به بررسی رابطه فرصتهای سرمایهگذاری و حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی پرداختند. در این پژوهش اطلاعات مالی 80 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1387 تا 1393 بررسی شده است. به منظور سنجش فرصتهای سرمایهگذاری از سه معیار سود هر سهم به قیمت هر سهم، نسبت ارزش بازار داراییها به ارزش دفتری داراییها، نسبت ارزش بازار سهام به ارزش دفتری سهام به کار رفته شد. نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که بین فرصتهای سرمایهگذاری و حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی رابطه معناداری وجود ندارد. صالحی و همکاران (1396) در پژوهشی به بررسی تاثیر خوشبینی مدیریتی بر حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی با در نظر گرفتن وجود و یا عدم وجود محدودیت مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. بدین منظور اطلاعات مالی 100 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1386 تا 1392 بررسی گردیدند. تعداد دادههای جمعآوری شده برای این پژوهش 700 سال- شرکت میباشد. به منظور انجام آزمون فرضیههای تحقیق از روش رگرسیون چندمتغیره با رویکرد دادههای ترکیبی استفاده شده است. نتایج پژوهش رابطه مثبت و معنادار میان خوشبینی مدیریتی و حساسیت سرمایهگذاری را در میان کل نمونه، و همچنین در میان شرکتهای طبقهبندی شده تحت عنوان دارای محدودیت مالی و بدون محدودیت مالی را نشان میدهد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که حساسیت سرمایهگذاری به جریان نقدی در نتیجهی خوشبینی مدیریتی در شرکتهای دارای محدودیت مالی بیشتر از شرکتهای بدون محدودیت مالی است.
محفوظی و همکاران (1396) در پژوهشی به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و حساسیت سرمایه گذاری به جریانات نقدی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که در دورهی زمانی مورد بررسی بین متغیر مسئولیت اجتماعی و حساسیت سرمایه گذاری به جریانات نقدی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. عربصالحی و کاظمی نوری (1393) در پژوهشی به بررسی تأثیر هزینههای نمایندگی بر حساست سرمایه گذاری جریانهای نقدی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. آنها تعداد 103 شرکت را با استفاده از رگرسیون لجستیک برای دوره زمانی 1385 تا 1389 مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که هزینههای نمایندگی، به تنهایی موجب ایجاد سرمایه گذاری بیشتر و کمتر از حد نمیشوند، اما باعث افزایش حساسیت سرمایه گذاری جریانهای نقدی میشوند.
با توجه به مبانی نظری و پژوهشهای پیشین، فرضیههای پژوهش به صورت زیر تدوین شده است:
ü فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی شرکتی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی وجود دارد.
ü فرضیه دوم: هزینههای نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند.
روششناسیپژوهش
با توجه به این که هدف این پژوهش بررسی مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینههای نمایندگی با حساسیت سرمایهگذاری به وجه نقد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد، بنابراین، پژوهش حاضر از نوع تحقیقات اثباتی حسابداری است. از نظر نتیجه اجرا از نوع تحقیقهای کاربردی، از نظر فرآیند اجرا، کمی و از نظر هدف نیز جز تحقیقهای تحلیلی از نوع همبستگی میباشد. همچنین از نظر بعد زمانی نیز از نوع تحقیقات پس رویدادی بوده و از اطلاعات تاریخی شرکتهای نمونه استفاده میشود. برای برآورد مدل رگرسیون و آزمون فرضیههای پژوهش از روشهای اقتصاد سنجی دادههای ترکیبی استفاده شده است.
جامعهی مورد نظر در این پژوهش شامل کلیهی شرکتهایی است که تا تاریخ 29/12/1388 در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شدهاند. دورهی زمانی این تحقیق نیز از سال 1389 تا پایان سال 1395 در نظر گرفته شده است. نمونه گیری پژوهش نیز به صورت هدفمند بوده است. بدین صورت که در هر مرحله از بین کلیهی شرکتهای موجود، شرکتهایی که دارای شرایط زیر نبودهاند، حذف شده و در نهایت کل شرکتهای باقیمانده برای انجام آزمون انتخاب شدهاند:
در نهایت، پس از طی مراحل مزبور، تعداد 120 شرکت در یک دورهی ده ساله شامل 840 سال- شرکت برای این پژوهش انتخاب شدند.
در این پژوهش برای گردآوری دادههای مورد نظر از ماهنامههای بورس و سایتهای بورس و بانک مرکزی و نرم افزارهای اطلاعات مالی شرکتها استفاده شده است. همچنین، برای گردآوری اطلاعات مربوط به ترازنامه و صورت سود و زیان از صورتهای مالی فراهم آمده در آرشیوهای الکترونیکی سازمان بورس اوراق بهادار تهران (لوحهای فشرده موسوم به آرشیو) استفاده شده است. به منظور انجام محاسبات و آماده کردن دادهها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش و همچنین تجزیه و تحلیل آنها و برآورد پارامترهای مدل پژوهش، از نرمافزارهای Excel و Eviews9 استفاده شده است.
نحوه اندازهگیری متغیرها
در این پژوهش متغیر وابسته حساسیتسرمایه گذاری به وجه نقد می باشد. به پیروی از صامت و جاربویی (2017) و چن و همکاران (2013) و جورج و همکاران (2011) از مدل رگرسیونی چندگانه (1) جهت تخمین حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد استفاده می گردد:
مدل (1)
I= سرمایه گذاری در داراییهای ثابت، K= سرمایه شرکت، S= درآمد فروش، CF= وجه نقد، D= مجموع بدهیها
متغیرهای مستقل شامل مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و هزینههای نمایندگی میباشد. در این پژوهش بر اساس پژوهش حسینی و امجدیان (1396) برای رتبه بندی شرکتهای نمونه، گزارشهای هیات مدیره مورد بررسی قرار می گیرد و در قالب 24 قلم و 6 گروه زیر که نشاندهندۀ مسئولت پذیری اجتماعی در شرکتهاست تجزیه و تحلیل میشود.
ü سیاست و جامعه
1. محیط حقوقی(حمایت از مصرف کننده یا محیط زیست).
2. ارتباط با سهامداران
3. فعالیتهای فرهنگی برون سازمانی(چاپ برشور- نشریه- برگزاری هم اندیشی و همایش)
ü استراتژی کارکنان
4. دورههای تخصصی مرتبط با کار
5. دورههای عمومی (کمک اولیه، زیست محیطی، ICDLو...).
6. بیمه و امور رفاهی کارکنان در محیط کار.
7. تلاش برای سازندگی زندگی خانوادگی کارکنان.
8. فعالیتهای فرهنگی درون سازمانی (کتابخانه، ورزشی و ...)
ü محیط زیست
9. اشاره به دریافت گواهینامهها و دریافت استاندارد مربوط به کیفیت و یا محیط زیست.
10. ایجاد فضای سبزو فعالیتهای مربوط به آن.
11. آلودگیهای هوا و صوتی و فعالیتهای مرتبط با آن.
12. بازیافت یا جلوگیری از ضایعات و یا فعالیتهای مرتبط با پسماند.
13. اشاره به رویکرد شرکت در ارتباط با کاهش مصرف در حوزه انرژی.
ü مشتریان و عرضه کنندگان
14. سعی در بهبود کیفیت کالا و یا خدمات ارائه شده به جامعه و مشتری.
15. اشاره به ارتباط با مشتریان و خدمات پس از فروش و یا وجود CRM
16. داشتن سایت اینترنتی.
17. به روز رسانی سایت(وجود حداقل 20 خبر مرتبط در هر سال).
18. انجام خدمات اینترنتی شامل فروش مناقصه و ثبت سفارش و.....
ü سرمایه گذاری اجتماعی
19. بند گزارش عملکرد اجتماعی.
20. کمکهای عام المنفعه.
21. اشاره به سیاست و استراتژی شرکت در مورد مسئولت پذیری اجتماعی و تعهد اجتماعی.
ü استراتژی شرکت
22. برنامه ریزی استراتژیک و تعالی سازمانی EFQM
23. سنجش و رضایت کارکنان و وجود طبقه بندی مشاغل در سازمان و توسعه منابع سازمانی.
24. بیان ارزشهای محوری سازمان با تأکید بر مشتری و جامعه.
در این تحقیق برای سنجش مسئولت پذیری اجتماعی شرکتی از شاخص گزارشگری CSR بشرح زیر استفاده می گردد.
= مجموع امتیازات مورد انتظار برای هرشرکت j در سال t (که برای 24 قلم بالا معادل 24 می باشد)
= مجموع امتیازات مکتسبه برای هرشرکت j در سال t (شرکت به ازای هر قلمی که افشا نموده است کد یک به لم مربوطه تعلق میگیرد و در غیر این صورت کد صفر میگیرد).
به پیروی از چی و لی (2010) از جریان نقد آزاد (FCF) به عنوان شاخص هزینههای نمایندگی استفاده می شود. جریان نقد آزاد عبارت است از سود عملیاتی منهای چهار جزء: مالیات بر سود، هزینه بهره بدهیها، سودسهام عادی و ممتاز. در این پژوهش متغیر جریان نقد آزاد بر ارزش دفتری داراییها تقسیم می شود.
به منظور بررسی فرضیههای پژوهش از مدلهای زیر استفاده میشود:
جهت بررسی اثر مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد مدل رگرسیونی (1) توسعه داده می شود و اثر تعاملی بین جریان وجه نقد و مسئولیت اجتماعی شرکتی با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره (2) تخمین زده می شود و فرضیه اول آزمون می شود:
مدل (2)
در این معادله، ضریب رابطه حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را منعکس می کند و انتظار میرود که مثبت باشد. مطابق فرضیه اول، شرکتها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند لذا ضریب باید منفی باشد.
برای آزمون فرضیه دوم، ابتدا متغیر تعدیلگر جریان نقد آزاد به عنوان شاخص هزینههای نمایندگی با استفاده از مدل (3) آزمون می شود و سپس متغیر وابسته با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره (4) با منظور شدن متغیر تعدیلگر تخمین زده می شود:
مدل (3)
مدل (4)
یافتههایپژوهش
آمارههای توصیفی
در این بخش و قبل از انجام آزمون فرضیه، آمارههای توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش در جدول شماره (1) ارائه شده اند. آمارههای مذکور شمایی کلی از وضعیت توزیع دادههای پژوهش را ارائه مینمایند.
جدول (1): آمارههای توصیفی متغیرهای الگو
|
میانگین |
میانه |
حداکثر |
حداقل |
انحراف معیار |
چولگی |
CSR |
0.32 |
0.25 |
0.79 |
0.05 |
0.28 |
0.72 |
FCF |
3.27 |
2.2 |
4.95 |
2.21 |
0.11 |
0.36 |
S/K |
0.60 |
0.64 |
0.79 |
0.13 |
0.15 |
0.39 |
CF/K |
0.29 |
0.11 |
0.59 |
5 |
0.48 |
0.64 |
I/K |
0.19 |
0.10 |
0.59 |
0.01 |
0.18 |
0.95 |
DK |
0.17 |
0.11 |
0.71 |
0.005 |
0.16 |
0.15 |
CSR*CFK |
0.08 |
0.02 |
1.09 |
0.003 |
0.17 |
0.77 |
SIZE |
5.94 |
5.88 |
7.91 |
4.46 |
0.77 |
0.45 |
LEVE |
0.58 |
0.52 |
0.71 |
0.11 |
0.15 |
0.05- |
مشاهدات |
840 |
840 |
840 |
840 |
840 |
840 |
* ماخذ: نتایج پژوهش
همانطور که در جدول (1) مشاهده میشود میانگین مسئولیت اجتماعی شرکتهای نمونه 0.32 بوده است که نشان میدهد سطح مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها در ایران پایین بوده و در ابتدای راه می باشد. میانه متغیر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها 0.25 میباشد که نشان میدهد که نیمی از دادهها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند. در بین متغیرهای تحقیق، هزینه نمایندگی و اندازه شرکت به ترتیب دارای کمترین و بیشترین میزان پراکندگی میباشند. متغیر اهرم مالی کمترین عدم تقارن و نسبت سرمایه گذاری در داراییهای ثابت به سرمایه شرکت بیشترین عدم تقارن را نسبت به توزیع نرمال دارند.
نتایج آزمون نرمال بودن
در این مطالعه از آماره جارکو- برا استفاده شده است. درصورتیکه آماره این آزمون در سطح خطای 5 درصد معنادار باشد، اجزای اخلال مدل از توزیع نرمال پیروی میکنند. همانگونه که در جدول شماره (2) ملاحظه میشود، بررسی مقدار این آماره گویای آن است که فرض نرمال بودن جزء اخلال پس از حذف نقاط پرت برقرار است.
جدول (2): نتایج آزمون نرمال بودن متغیر وابسته
نام متغیر آزمون |
RESID |
1/K |
آماره آزمون Jarque-Bera |
0.30 |
1.69 |
p.v |
0.80 |
0.41 |
نتایج آزمونهای انتخاب الگوی مناسب برآورد
قبل از برآورد مدلها لازم است تا از آزمون چاو (F لیمر) استفاده شود. این آزمون تعیین کنندهی استفاده از مدل Pooled یا مدل اثرات ثابت است. اگر آمارهی F در سطح خطای 5 درصد معنیدار باشد، فرضیهی صفر (مدل Pooled) رد میشود و مدل اثرات ثابت پذیرفته میشود. نتایج آزمون چاو در جدول شماره (3) ارائه شده است.
جدول (3) : نتایج آزمون چاو (F لیمر)
آزمون چاو |
مدل |
آماره F |
p-v |
نتیجه آزمون |
نوع آزمون |
یکسانی عرض از مبدأهای مقاطع |
مدل اول |
1.17 |
0.31 |
رد نمی شود |
دادههای تلفیقی |
یکسانی عرض از مبدأهای مقاطع |
مدل دوم |
1.15 |
0.33 |
رد نمی شود |
دادههای تلفیقی |
* ماخذ: نتایج پژوهش
همانطور که در جدول (3) مشاهده میشود، آمارهی F هر دو مدل روش مورد نیاز برای تخمین مدلهای پژوهش استفاده از دادههای تلفیقی است (سطح خطا بزرگتر از 5%). به عبارت دیگر نتایج آزمون چاو برای مدل پژوهش فرضیه صفر این آزمون مبنی بر مشابه بودن عرض از مبدا در تمام دورهها را تایید کرده و فرضیه یک را رد کرده است. لذا، روش تخمین دادههای تلفیقی (pooled data) برای برآورد مدل پژوهش، گزینهی مناسبتری است.
آزمون همسانی واریانس
نتایج حاصل از آزمون همسانی واریانس باقیماندههای مدلهای تحقیق با استفاده از آزمونهای بروش پاگان، آرچ و آزمون گلجسر در جدول (4) قابل مشاهده است.
جدول (4): نتایج آزمون همسانی واریانس باقیماندههای مدل رگرسیون
|
آزمون بروش- پاگان |
آزمون گلجسر |
آزمون وایت |
نتیجه |
||
مدل اول |
آماره F |
19.05 |
39.89 |
7.37 |
ناهمسانی واریانس |
EGLS |
p.v |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
|||
مدل دوم |
آماره F |
17.11 |
36.09 |
6.62 |
||
p.v |
0.00 |
0.00 |
0.00 |
همانطور که در جدول (4) مشاهده میشود از آنجایی که سطح خطای آزمونهای مدل تحقیق از 5% کوچکتر میباشد لذا آمارههای آزمون نشان دهنده ناهمسانی واریانس بوده و سطح معنی داری آنها فرض صفر این آزمون مبنی بر همسانی واریانس را تایید نکردهاند. به بیان دیگـر، باقی ماندههای حاصل از تخمین مدل تحقیق، دارای واریانس ثابت نبوده است. در این گونه موارد باید از روش حداقل مربعات تعمیم یافته (EGLS)، رگرسیون را تخمین زد.
نتایج آزمون فرضیههای پژوهش و تحلیل آن
نتایج آزمون فرضیه اول
نتایج آزمون مدل اول پژوهش در سطح دادههای ترکیبی در جدول (5) به شرح زیر بیان میشود:
جدول (5) : نتایج تخمین مدل (1)
علامت اختصاری |
ضرایب |
تی- استیودنت |
سطح خطا |
VIF |
α |
0.22 |
2.17 |
0.03 |
|
S/K |
0.02 |
1.99 |
0.04 |
1.06 |
CF/K |
0.02 |
2.11 |
0.03 |
2.39 |
CSR |
0.04- |
3.12- |
0.00 |
1.55 |
CSR*CF/K |
0.13- |
2.79- |
0.00 |
1.01 |
I/Kt-1 |
0.06 |
1.85 |
0.11 |
1.01 |
I/K^2t-1 |
0.09 |
2.58 |
0.00 |
1.07 |
d/K |
0.07 |
0.89 |
0.36 |
1.06 |
SIZE |
0.04- |
2.64- |
0.00 |
1.01 |
LEVE |
0.03 |
2.15 |
0.03 |
1.02 |
ضریب تعیین تعدیل شده R2 |
0.677 |
|||
F رگرسیون (سطح خطا) |
374.19 (0.000) |
|||
دوربین واتسون |
1.65 |
* ماخذ: نتایج پژوهش
همانگونه که در جدول شماره (5) مشاهده میشود، آمارهی Fمدلبا سطح اطمینان 95% معنی دار است. بنابراین، متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. علاوه بر این ضریب تعیین تعدیل شده (R2) 0.68 است. این عدد نشان میدهد که تقریباً 68 درصد از تغییرات متغیر وابسته را میتوان به متغیرهای مستقل و کنترلی نسبت داد. برای بررسی خود همبستگی باقیماندههای مدل رگرسیون از آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. نتایج این آزمون با آماره 65/1 بیانگر عدم خود همبستگی مرتبه اول در مقادیر خطای مدل میباشد.
فرضیهی اول: "بین مسئولیت اجتماعی شرکتی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی وجود دارد"
با توجه به نتایج جدول (5) آمـارهی t مربـوط بـه متغیر مستقل مسؤلیت اجتماعی(CSR) و سطـح معناداری آن(p.v) به ترتیب 3.12- و 0.00 بوده و ضریب آن نیز 0.04- میباشد. به عبارتی با 0.01 افزایش در مسؤلیت اجتماعی، میزان حساسیت سرمایه گذاری 0.04- کاهش مییابد. با توجه به اینکه سطح خطای در نظر گرفته شده برای این پژوهش 05/0 بوده است، بنابراین متغیر مسؤلیت اجتماعیتاثیر معناداری بر حساسیت سرمایه گذاری داشته و فرضیهی اول پژوهش در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار میگیرد. ضریب متغیر (CSR) منفی میباشد. در نتیجه، رابطه منفی و معنی داری بین مسؤلیت اجتماعیو حساسیت سرمایه گذاری وجود دارد. همچنین نتایج اثر تعدیلی مسئولیت اجتماعی در وجه نقد به سرمایه نیز تاثیر منفی داشته است. به عبارت دیگر شرکتها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند، لذا ضریب منفی میباشد.
نتایج آزمون فرضیه دوم
نتایج آزمون مدل دوم پژوهش در سطح دادههای ترکیبی در جدول (6) به شرح زیر بیان میشود:
جدول (6) : نتایج تخمین مدل شماره (2)
علامت اختصاری |
ضرایب |
تی-استیودنت |
سطح خطا |
VIF |
α |
0.19 |
1.78 |
0.07 |
|
S/K |
0.09 |
2.01 |
0.04 |
1.01 |
CF/K |
0.02 |
2.15 |
0.03 |
1.02 |
CSR |
0.04- |
3.10- |
0.00 |
1.56 |
CSR*CF/K |
0.13- |
2.84- |
0.00 |
2.74 |
CSR*CFC |
0.03- |
2.93- |
0.00 |
2.74 |
FCF |
0.08- |
2.05- |
0.04 |
1.01 |
I/Kt-1 |
0.05- |
1.96- |
0.04 |
1.01 |
I/K^2t-1 |
0.04 |
6.12 |
0.00 |
1.07 |
d/K |
0.06 |
0.79 |
0.42 |
1.22 |
SIZE |
0.04- |
2.63- |
0.00 |
1.01 |
LEVE |
0.04 |
2.25 |
0.02 |
1.02 |
ضریب تعیین تعدیل شده R2 |
0.650 |
|||
F رگرسیون (سطح خطا) |
339.21 (0.000) |
|||
دوربین واتسون |
1.95 |
* ماخذ: نتایج پژوهش
همانگونه که در جدول شماره (6) مشاهـده میشود، آمارهی Fمدلبا سطح اطمینان 95% معنی دار است. بنابراین، متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. علاوه بر این ضریب تعیین تعدیل شده (R2) 0.65 است. این عدد نشان میدهد که تقریباً 65 درصد از تغییرات متغیر وابسته را میتوان به متغیرهای مستقل و کنترلی نسبت داد. برای بررسی خود همبستگی باقیماندههای مدل رگرسیون از آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. نتایج این آزمون با آماره 95/1 بیانگر عدم خود همبستگی مرتبه اول در مقادیر خطای مدل میباشد.
فرضیهی دوم: "هزینههای نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایهگذاری به وجه نقد را تعدیل می کند"
همانطور که در جدول (6) مشخص است ضریب مسئولیت اجتماعی شرکتی 0.04- و در سطح اطمینان 95% نیز معنادار است و در شرکتهای با مسئولیت اجتماعی شرکتیبالاتر، میزان حساسیت وجه نقد کمتر است. سپس ملاحظه می شود ضریب هزینههای نمایندگی شرکتها 0.08 بوده که در سطح اطمینان 95% معنادار می باشد و نشان میدهد که هزینههای نمایندگی شرکتهاباعث افزایش حساسیت وجه نقد میشود. در مرحله بعد ضریب متغیر (CSR *CFC) مورد بررسی قرار می گیرد، این ضریب 0.03- بوده و آماره تی استیودنت و سطـح معناداری آن نیز به ترتیب 2.93- و 0.00 میباشد که حاکی از تایید فرضیه دوم در سطح اطمینان 95% است. در واقع هزینههای نمایندگی زمانی که در مسئولیت اجتماعی شرکتهاضرب میشود و اثر تعاملی ایجاد میکند، باعث میشود تا ضریب مسئولیت اجتماعی شرکتهااز 0.04- به 0.03- تغییر یابد و آن را تعدیل میکند. لذا میتوان بیان کرد که هزینههای نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند.
بحثونتیجهگیری
هدف این مطالعه بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینههای نمایندگی با حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. در این راستا برای اندازهگیری برای اندازه گیری حساسیت سرمایهگذاری به وجه نقد از الگوی صامت و جاربویی (2017)، جریان نقد آزاد (FCF) به عنوان شاخص هزینههای نمایندگی و مسئولیت اجتماعی شرکتی از رتبه بندی حسینی و امجدیان (1396) استفاده شده است.
نتایج فرضیه اول پژوهش نشان داد بین مسؤلیت اجتماعی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. این بدان معنی است که مسئولیت اجتماعی شرکتها با کاهش شکاف بین هزینههای منابع داخلی و خارجی و به نوبه خود کاهش حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی، باعث کاهش نواقص بازار سرمایه خواهند شد. یعنی شرکتها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند. همچنین نتایج اثر تعدیلی مسئولیست اجتماعی در وجه نقد به سرمایه نیز تاثیر منفی داشته به عبارت دیگر شرکتها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش و اتیگ و همکاران (2014) مطابقت و با تحقیق صامت و جاربویی (2017) و محفوظی و همکاران (1395) مغایرت دارد.
نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد هزینههای نمایندگی شرکتها باعث افزایش حساسیت وجه نقد میشود و این افزایش، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند. به عبارت دیگر، فعالیتهای مسئولیت اجتماعی، کیفیت اطلاعات را بهبود و هزینههای نمایندگی را کاهش خواهد داد و با کاهش کاستیهای بازار سرمایه از طریق کاهش شکاف بین منابع داخلی و خارجی، هزینههای نمایندگی تعدیل می یابد. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش صامت و جاربویی (2017) و عربصالحی و کاظمی نوری(1393) مطابقت دارد.
پیشنهادها
پیشنهادهای کاربردی
1- به مدیران شرکتها پیشنهاد میشود که به منظور افزایش ارزش سهام شرکت به مقوله مسئولیت اجتماعی اهتمام ویژه داشته باشند، زیرا مسئولیت اجتماعی از طریق افزایش اعمال نظارتی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی باعث کاهش حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی و به تبع آن بهبود عملکرد و ایجاد ارزش برای شرکت می شود.
2- با توجه به رابطه مثبت بین هزینههای نمایندگی بر افزایش حساسیت وجه نقد و تاثیر منفی آن بر عملکرد شرکت، به شرکتها پیشنهاد میشود چون در عصر حاضر توجه به افزایش تصویر سازی مثبت از شرکتها و بقای آنها در عرصه رقابت امری اجتناب ناپذیر قلمداد می شود خود را بیشتر درگیر فعالیتهای مسئولیت اجتماعی نمایند و با فراهم سازی شفافیت اطلاعاتی این آثار منفی را کاهش دهند.
3- پیشنهاد میشود که سازمان بورس اوراق بهادار تهران، قوانین و مقرراتی را اتخاذ کند که تا حد امکان بتواند میزان واقعی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتها را در طول سالهای متمادی فعالیت خود اندازه گیری و مشخص نماید.
پیشنهادها برای پژوهشهای آتی
1- بررسی تاثیر هر یک از ابعاد فنی و نهادی مسئولیت اجتماعی بر روی حساسیت سرمایه گذاری جریان نقدی.
2- بررسی تاثیر هر یک از زیر مولفههای مسئولیت اجتماعی شرکت بر روی حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی.
3- جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است. پیشنهاد میگردد این تحقیق در صنایع مختلف به تفکیک انجام شود. با توجه به ماهیت مختلف هر صنعت احتمالاً نتایج این تحقیق در هر صنعت متفاوت خواهد بود.
محدودیتهایپژوهش
1- دادههای برخی از شرکتها در پایگاههای اطلاعاتی موجود نبود که این موضوع عمدتا به دلیل عدم ارائه اطلاعات از سوی شرکتها میباشد. به دلیل اینکه یکی از شرایط انتخاب نمونه این تحقیق در دسترس بودن دادهها بود، چنین شرکتهایی از نمونه حذف گردیدند. ضمناً نمونه آماری تحقیق شامل شرکتهای بیمه، بانکی و سرمایهگذاری مالی نیست. همچنین، شرکتهایی با پایان سال مالی اسفندماه را شامل نمی شود، در نتیجه تعداد شرکتهای مورد مطالعه به 120مورد کاهش یافت. بنابراین، تعمیم نتایج این تحقیق به سایر شرکتها باید با احتیاط صورت پذیرد.
2- با توجه به اینکه این تحقیق طی دوره زمانی بین سالهای 1389 تا 1395 با توجه به اطلاعات موجود شرکتهای بورساوراق بهادار تهران صورت گرفته، در تسری نتایج بدست آمده به سالهای متفاوت از این تحقیق و همچنین، به سایر شرکتهای موجود که در بورس فعالیت نمیکنند، باید با احتیاط عمل شود.