بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینه های نمایندگی با حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران

2 استادیار گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران

3 کارشناسی ارشد حسابداری، گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران

چکیده

هدف این پژوهش بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینه‌های نمایندگی با حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. بدین منظور، نمونه‌ای مشتمل بر 120 شرکت طی سال‌های 1389 الی 1395 به روش نمونه‌گیرى حذف سیستماتیک انتخاب گردید. روش تحقیق کتابخانه‌ای و همبستگی می‌باشد. برای اندازه گیری حساسیت سرمایه‌گذاری به وجه نقد از الگوی صامت و جاربویی (2017)، جریان نقد آزاد (FCF) به عنوان شاخص هزینه‌های نمایندگی و مسئولیت اجتماعی شرکتی از رتبه بندی حسینی و امجدیان (1396) استفاده شده است. تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها و به کمک رگرسیون حداقل مربعات تعمیم یافته (EGLS) با رویکرد داده‌های تلفیقی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد بین مسؤلیت اجتماعی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. به عبارت دیگر شرکت‌ها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند. همچنین نتایج حاکی از آن است که هزینه‌های نمایندگی شرکت‌ها باعث افزایش حساسیت وجه نقد می‌شود و این افزایش، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند.

تازه های تحقیق

 

ü       اکبری، محسن، فتحی، سعید، فرخنده، مهسا، ایاغ، زهرا، (1396)، بررسیرابطه فرصت‌هایسرمایه­گذاریوحساسیتسرمایه­گذاریبهجریاننقدی، چشم انداز مدیریت مالی، شماره 17، صص 68-49.

ü       برادران حسن­زاده، رسول، تقی­زاده خانقاه، وحید، (1395)، تأثیرهزینه‌هاینمایندگیبررفتارسرمایه­گذاری، پژوهشهایحسابداریمالیوحسابرسی، سال 8، شماره32، صص 163-139.

ü       پورعلی، محمدرضا، حجامی،محدثه، (1393)، بررسیرابطهبینافشایمسئولیتاجتماعیومالکیت نهادیدرشرکت‌هایپذیرفتهشدهدربورساوراقبهادارتهران، فصلنامهدانشحسابداریوحسابرسی مدیریت، دوره 3، شماره 10، صص 150-135.

ü       حساسیگانه، یحیی، برزگر، قدرتاله، (1393)، مبانینظریمسئولیتاجتماعیشرکتهاوپارادایمتحقیقاتیآندرحرفهحسابداری، فصلنامهعلمیپژوهشیحسابداریمدیریت، سالهفتم،شمارهبیستودوم، صص 133-109.

ü       صالحی، اله‌کرم، موسوی، روح‌اله، مرادی، محمد، (1396)، بررسی تأثیر خوش­بینی مدیریتی بر حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی، فصلنامهعلمیپژوهشی دانشمالیتحلیلاوراقبهادار، سالدهم،شماره33، صص76-65.

ü       عربصالحی،مهدی،کاظمینوری، سپیده، (1393)، تأثیرهزینه‌هاینمایندگیبرحساست سرمایهگذاریجریان‌های نقدی، دانشحسابداری،دورهشماره17،صص118-97.

ü       محفوظی، غلامرضا، اکبری، محسن، قاسمی شمس، معصومه، (1396)، بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی، فصلنامه دانش سرمایه گذاری، سال ششم، شماره 21.

ü       نمازی، محمد، (1384) بررسی کاربرد تئوری نمایندگی در حسابداری مدیریت. مجله علوم اجتماعی، و انسانی دانشگاه شیراز، تابستان، شماره 143، صص 164-147.

ü  Alti, A.(2003) How sensitive is investment to cash flow when financing is frictionless? Journal of Finance, Vol. 58, 2003: 70722

ü  Ashbaugh, H., Collins, D. W., & LaFond, R. (2004). Corporate governance and the cost of equity capital. (Working Paper Series).

ü  Attig, N., Cleary, S., Ghoul, S. (2014). Corporate Legitimacy and Investment–Cash Flow Sensitivity". J Bus Ethics .DOI 10.1007/s10551-013-1693-3.

ü  Biddle, G., Hilary, G. and Verdi, R.S, (2009). How Does Financial Reporting Quality Relate to Investment Efficiency? Journal of Accounting and Economics, 48(3):112-31.

ü  Chen, A. A., Cao, H., Zhang, D. and Dickinson, D. G. (2013). The impact of shareholding structureon firm investment: Evidence from Chinese listed companies", Pacific-Basin Finance Journal, Vol.25:85–100.

ü  Chen, X., Sun, Y., and Xu, X. (2016). Free Cash Flow, Over-Investment and Corporate Governance in China, Pacific-Basin Finance Journal, 37 (2): 81-108.

ü  Chi, J.D. and Scott Lee, D. (2010), The conditional nature of the value of corporate governance",Journal of Banking & Finance, Vol.34, No.2:350-361

ü  Espallier, B. Guariglia, A. (2015). Does the investment opportunities bias affect the investment–cash flow sensitivities of unlisted SMEs? The European Journal of Finance, 21(1): 1-25.

ü  Fazzari, S. R., Hubbard, G. and Petersen, B., (1988). Financing Constraints and Corporate Investment, Brooking Papers on Economic Activity, 1: 141-195.

ü  Garriga, E. and Melé, D. (2004). Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory, Journal of Business Ethics , Volume 53, Issue 1–2: 51–71

ü  George, R., Kabir, R. and Qian, J. (2011). Investment–cash flow sensitivity and financingconstraints: New evidence from Indian business group firms. Journal of Multinational FinancialManagemen, Vol.21, No.2:69-88.

ü  Hayashi, F. (1982). Tobin’s Marginal Q and Average Q: A NeoclassicalInterpretation. Econometrica, 50 (1): 213-224.

ü  Jensen MC. (1986). Agency costs of free cash flow, corporatefinance and takeovers.American Economics Review, 76:323–339.

ü  Jiang, G., Lee, C.M.C., Yue, H, (2010). Tunneling Through Intercorporate Loans: The China Experience”. Journal of Financial Economics, 98(3): 1-20.

ü  Kaplan, S. N. and Zingales, L. (1997). Do financing constraints explain why investment is correlated with cash flow? Quarterly Journal of Economics, 112: 169–215.

ü  Kim Y. Li H. Li S. (2014(. Corporate social responsibiliy and stock price crash risk. Journal of Banking &Finance.

ü  Maurizio La, R., Raffaele, S., Tiziana La, R., Alfio, C. (2015). Investment cash flow sensitivity and financial constraint: a cluster analysis approach. Applied Economics, 47(41): 4442- 4457.

ü  McKinley A. (2008(. The driver master thesis Geography Department and Center for Environment University of Toronto.

ü  Samet Marwa and Jarboui Anis, (2017). CSR, agency costs and investment-cash flow sensitivity: A mediated moderationanalysis, Managerial Finance, Vol. 43.  Permanent link to this document:http://dx.doi.org/10.1108/MF-02-2016-0042

ü  Turker, D. (2009). How corporate social responsibilityinfluences organizational commitment, Journal of BusinessEthics, 89(2): 189204

 

 

کلیدواژه‌ها


مقدمه

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به عنوان مسئولیت پذیری و ایفای تعهد شرکت‌ها در قبال گروه‌های مختلف ذی نفع و جامعه­ای که در آن فعالیت می­کنند، تعریف می­شود (ترکر، 2009). مطالعات نشان می­دهند که تأثیر مسئولیت اجتماعی بر روی نواقص و کاستی‌های بازار از جمله عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه‌های نمایندگی کانالی است که از آن طریق مسئولیت اجتماعی می­تواند منجر به ایجاد ارزش شود (اتیگ و همکاران 2014). در واقع مسئولیت اجتماعی شرکت می­تواند اصطکاک‌های بازار یک شرکت را کاهش دهد و درنتیجه بر شکاف بین هزینه‌های منابع داخلی و خارجی از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش هزینه‌های نمایندگی، تأثیر بگذارد. وظیفه­ای که در حال حاضر به صورت داوطلبانه انجام می شود و باعث حفظ منافع بلندمدت شرکت‌ها خواهد شد (پورعلی و حجامی، 1393). ادبیات پیشین نشان می دهد که عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران بطور قابل ملاحظه ای تصمیمات سرمایه گذاری شرکت را تحت تأثیر قرار می­دهد و منجر به تشدید مشکلات نمایندگی می­شود (جیانگ و همکاران، 2010). این مشکلات در بازارهای در حال توسعه مانند ایران بیشتر از بازارهای توسعه یافته است. یکی از نقش‌های مهم بازارهای مالی تخصیص منابع از عوامل مختلف اقتصادی به شرکت‌هایی است که بتوانند از این منابع به خوبی استفاده کنند، در نتیجه امکان سرمایه­گذاری مؤثر برای شرکت‌ها فراهم می شود. با این وجود، مشکلات اطلاعاتی و انگیزه‌های افراد در بازارهای مالی ناشی از هزینه‌های نمایندگی است. هزینه‌های نمایندگی اثر معکوسی بر ارزش شرکت دارد، یعنی اگر بازار انتظار وقوع چنین هزینه‌هایی را داشته باشد، ارزش شرکت کاهش خواهد یافت(برادران حسن زاده و تقی زاده خانقاه، 1395). از طرف دیگر، فرضیه بیش و کم سرمایه گذاری بیان می کند شرکت‌هایی که کمتر از سطح بهینه سرمایه گذاری کنند، از مشکل کم سرمایه گذاری و شرکت‌هایی که بیشتر از سطح بهینه سرمایه گذاری کنند، از مشکل بیش سرمایه گذاری آسیب می­بینند؛ لذا شناخت عوامل مهم و تأثیرگذار بر سطح سرمایه گذاری‌ها، در ارزیابی، شناسایی و تعیین سطح بهینه سرمایه­گذاری شرکت‌ها، بسیار حائز اهمیت است ( عرب صالحی و همکاران 1393). بنابراین با توجه به مطالب فوق، این سوال پیش می­آید که مسئولیت اجتماعی و هزینه‌های نمایندگی بر حساسیت سرمایه­گذاری و وجه نقد تاثیر گذار است؟

انجام این پژوهش به دلایل زیر مهم باشد: ابتدا، بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از ارکان اصلی و اساسی بازار سرمایه، با متمرکز کردن سرمایه و تخصیص بهینه­ی آن­ها در راستای افزایش تولید و اهداف توسعه­ی اقتصادی و اجتماعی باعث رونق و تحرک بازار سرمایه شده و در نهایت شکوفایی اقتصادی را در بر دارد که خود این موضوع، بستگی به شناخت سهامداران و تغییرات قیمت سهام که در سود سهام نهفته است می­باشد. آگاهی از مسئولیت اجتماعی و هزینه‌های نمایندگی می­تواند شناخت خوبی به سهامداران ارائه نماید. این موضوع مستلزم شناخت عواملی است که می­تواند بر حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد شرکت تأثیر بگذارد. دوم، اکثر پژوهش‌های پیشین نشان داده اند که تضاد منافع بین مدیران و سهامداران منجر به انحراف از تصمیمات مطلوب سرمایه گذاری می شود (بیدل و همکاران، 2009؛ چن و همکاران، 2013)، اما مشخص نیست که میزان این تضاد تا چه حد ناشی از هزینه‌های نمایندگی می باشد. سوم، به دلیل دسترسی اکثر مدیران به جریان‌های نقد آزاد معمولاً شرکت‌های ایرانی دچار بیش سرمایه گذاری بالایی هستند، همچنین مدیران به جای استفاده از بدهی‌ها برای کاهش تضاد منافع بین اعضای شرکت، از آن برای تأمین مالی پروژه‌های کم بازده استفاده می کنند. بررسی این که آیا چنین رویدادهایی ممکن است ناشی از هزینه‌های نمایندگی باشد، بسیار مهم است. در نهایت با توجه به این که سرمایه گذاری بیشتر از حد و سرمایه گذاری کمتر از حد با اهداف گوناگونی در شرکت‌ها صورت می پذیرد، نیاز است که تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکتی و هزینه‌های نمایندگی در شرکت‌های بیش سرمایه گذار وکم سرمایه گذار مشخص شود. انتظار براین است تا نتایج این پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمی به شرح زیر داشته باشد:

اول این که نتایج این تحقیق می‌تواند موجب بسط مبانی نظری متون مرتبط با مسئولیت اجتماعی، هزینه‌های نمایندگی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد گردد. دوم نتایج تحقیق به عنوان یک دستاورد علمی می­تواند اطلاعات سودمندی را در اختیار سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و مدیران جهت رسیدن به اهداف خود قراردهد. سوم این که نتایج این پژوهش می‌تواند ایده‌های جدیدی برای انجام پژوهش‌های بعدی در خصوص موضوع تحقیق پیشنهاد نماید.

 

مبانینظریپژوهشوپیشینه

مسئولیت اجتماعی

واژه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به ظهور یک جنبش نوظهور اشاره دارد که به دنبال وارد کردن عوامل محیطی و اجتماعی در تصمیمات تجاری شرکت‌ها، استراتژی تجاری و حسابداری با هدف افزایش عملکرد اجتماعی و محیطی در کنار ابعاد اقتصادی است به گونه­ای که برای واحد تجاری، جامعه و محیط مفید و سودمند واقع شود (مک کینلی، 2008). بسیاری از تعاریف مسئولیت اجتماعی بر مفهوم اقدامات داوطلبانه شرکت‌ها متمرکز می­باشند که منعکس کننده ارزش‌های اخلاقی، الزامات قانونی بوده و هدف آن‌ها بهبود شرایط اجتماعی و یا زیست محیطی می­باشد (کیم و همکاران، 2014).

از نظر گاریگا و مل (2004)، تئوری‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به چهار گروه طبقه­بندی می­شوند: در تئوری ابزاری، فرض بر این است که شرکت ابزاری برای ایجاد رفاه اقتصادی می­باشد و این تنها مسئولیت اجتماعی شرکت است و صرفاً جنبه اقتصادی تعامل بین واحد تجاری و جامعه در نظر گرفته می­شود. این گروه از تئوری‌ها، تئوری‌ ابزاری نامیده می­شوند، زیرا آن‌ها مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را به عنوان یک ابزار صرف برای کسب سود تلقی می­کنند. این گروه تئوری‌هایی هستند که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را به عنوان یک ابزار استراتژیک برای نیل به نتایج اقتصادی در نظر می­گیرند. تئوری سیاسی، شامل نظریه‌هایی است که واحد تجاری باید به تقاضای اجتماعی مبتنی بر تئوری‌های سیاسی عمل کند. این گروه بر این نکته تاکید دارند که تقاضای اجتماعی از واحد تجاری برای بقای و تداوم فعالیت و رشد آن و حتی برای موجودیت خودش ضروری می­باشد. در واقع این گروه از تئوری‌ها روی تعامل و رابطه بین واحدهای کسب و کار جامعه تاکید دارند و دغدغه اصلی آن قدرت و جایگاه شرکت و مسئولیت ذاتی آن در راستای جامعه است که تئوری قرارداد اجتماعی و شهروند شرکتی از این دسته تئوری‌ها می­باشند و فرض بر این است که مسئولیت شرکت در اعمال خود فراتر از الزامات قانونی است. تئوری‌ یکپارچه، بر قدرت اجتماعی شرکت و به طور خاص در ارتباط با جامعه و مسئولیت پذیری در صحنه سیاسی مرتبط با این قدرت تاکید دارد. این قدرت باعث می­شود، شرکت وظایف حقوقی یا مشارکت اجتماعی و همکاری اجتماعی را بپذیرد. در این تئوری‌ها فرض بر این است که شرکت وابسته به جامعه است و باید تقاضاهای جامعه را در عملیات خود همراه با ارزش‌های اجتماعی یکپارچه کند. لذا، در این تئوری‌ها شرکت‌ها باید همیشه به دنبال پاسخگویی به تقاضاهای اجتماعی و دستیابی به مشروعیت اجتماعی در عملیات خود باشند. تئوری اخلاقی، تئوری‌هایی که ارتباطات بین واحد تجاری و جامعه را از بعد ارزش‌های اخلاقی بررسی می­کند. این موضوع منجر به دیدگاه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها از نگرش اخلاقی می­گردد و شرکت‌ها باید مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک تعهد اخلاقی بپذیرند. این تئوری بر این فرض است که به دنبال دستیابی به جامعه خوب می­باشد و روی الزامات اخلاقی در ارتباط بین شرکت و جامعه تاکید دارد.

بطور کلی تئوری‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بر اساس این طبقه بندی روی چهار هدف، ایجاد سود، استفاده از قدرت مسئولانه واحد کسب و کار، یکپارچه کردن تقاضاهای اجتماعی و اعمال درست اخلاقی برای ایجاد جامعه خوب تمرکز دارند (حساس یگانه و برزگر، 1393).

 

هزینه‌های نمایندگی

تئوری نمایندگی بیان می­کند که هزینه‌های نمایندگی ناشی از تضاد منافع بین مدیران و سهامداران می­باشد که ممکن است پیامدهایی مانند انحراف از رفتار سرمایه گذاری مطلوب را در پی داشته باشد. بنابراین، احتمال می­رود که مدیران رفتار سرمایه گذاری متفاوتی با وجود هزینه‌های نمایندگی داشته باشند (برادران حسن زاده و تقی زاده خانقاه، 1395). با شکل­گیری رابطه نمایندگی و به وجود آمدن مشکلات نمایندگی از قبیل تضاد منافع بین طرفین، هزینه­های نمایندگی ایجاد می­ شود. هزینه‌های نمایندگی اثر معکوسی بر ارزش شرکت دارد، یعنی اگر بازار انتظار وقوع چنین هزینه­هایی را داشته باشد، ارزش شرکت کاهش خواهد یافت. افزون بر این، رابطه­ی نمایندگی باعث می­شود، مدیران دسترسی بهتری به اطلاعات داخلی داشته باشند که این موضوع سبب ایجاد عدم تقارن اطلاعاتی در بازار می­گردد (نمازی، 1384). آشبوگ و همکاران (2004) هزینه نمایندگی را کلیه هزینه­های صورت گرفته شده برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و همسوسازی منافع مدیران و مالکان، تعریف کرده­اند. آنان نشان دادند، شرکت‌های دارای هزینه نمایندگی بیشتر نسبت به سایر شرکت‌ها، در معرض ریسک سرمایه­گذاری بیشتری می­باشند.

 

حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد

حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی یکی از موضوعاتی می باشد که اخیراً مورد بحث زیادی قرار گرفته است. این ادبیات به طور واضح­تر با ادبیات تأمین مالی و ادبیات سرمایه­گذاری در رابطه است. این ادبیات برای اولین ­بار توسط پژوهش فازاری و همکاران (1988) شروع گردید و سپس توسط پژوهش کاپلان و زینگالس (1997) به چالش کشیده شد.  فازری و همکاران (1988) نشان دادند که پس از کنترل فرصت‌های رشد، سرمایه‌گذاری نسبت به جریان وجه نقد حساس می‌باشد. این حساسیت برای شرکت‌هایی که سود سهام کمتری پرداخت می‌نمایند، بیشتر است.

برای بعضی از شرکت‌ها، ممکن است جریان وجه نقد معیار مناسب تری برای اندازه‌گیری فرصت‌های رشد باشد و لذا تفاوت‌های مقطعی در حساسیت جریان وجوه نقد سرمایه‌گذاری مشاهده می­شود (آلتی، 2002).  با توجه به این موضوع، حساسیت جریان نقدی سرمایه‌گذاری در زمان دسترسی مدیران به وجه نقد، بیان­کننده تمایل مدیران برای سرمایه‌گذاری بیش از میزان لازم می‌باشد (جنسن، 1986). حساسیت جریان نقد سرمایه‌گذاری به‌ منزله یکی از مؤلفه‌های تصمیمات مالی مطرح می­باشد؛ چرا که توان سرمایه‌گذاری شرکت به‌گونه‌ای تحت تأثیر توان تأمین مالی شرکت قرار می­گیرد و درنتیجه نوعی تصمیم‌گیری مالی به شمار می‌رود. سؤالی که در ادبیات مالی مطرح است اینکه حساسیت مالی چگونه بر تصـمیمات سرمایه‌گذاری شرکت‌ها تأثیر می­گذارد؟ به‌طور تجربی، در بازار سرمایه تا آنجایی که بازده سرمایه‌گذاری معادل هزینه سرمایه شود، شرکت‌ها اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند (هایاشی، 1982). بر این اساس، مادامی که شرکت‌ها توان تأمین وجوه مورد نیاز خود را داشته باشند، در فرصت‌های با سودآوری مناسب، سرمایه‌گذاری می­کنند. در مواردی که حساسیت‌های مالی وجود داشته و شرکت‌ها با محدودیت‌های تأمین مالی مواجه باشند، سرمایه‌گذاری‌ها نیز تحت تأثیر توان نقدینگی شرکت قرار خواهند گرفت (فازاری و همکاران، 1988).

صامت و جاربویی (2017) در پژوهشی به بررسی رابطه بین مسولیت اجتماعی شرکتی، هزینه‌های نمایندگی با حساسیت سرمایه­گذاری به وجه نقد در 398 کشور اروپایی در دوره زمانی 2014-2009 پرداخت. نتایج نشان داد : (1) رابطه بین عملکرد مسولیت اجتماعی شرکتی با حساسیت سرمایه­گذاری به وجوه داخلی ضعیف است. (2) هزینه‌های نمایندگی جریان وجه نقد، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می­کند. بنابراین، این مطالعه بطور تجربی پیشنهاد می­کند که شرکت‌ها با مسئولیت اجتماعی، دارای موقعیت بهتری برای تامین مالی در بازارهای سرمایه از طریق کاهش اصطکاک بازار و هزینه‌های نمایندگی هستند. چن و همکاران (2016) در پژوهشی تأثیر جریان‌های نقد آزاد و حاکمیت شرکتی بر سطوح سرمایه گذاری در 865 شرکت چینی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که سرمایه گذاری بیشتر از حد، حساسیت بیشتری به جریان‌های نقد آزاد فعلی دارد. همچنین سرمایه گذاری بیشتر از حد در شرکت‌های با جریان‌های نقد آزاد مثبت، مشهودتر است. یافته‌های بیشتر نشان داد که بالا بودن مالکیت دولتی منجر به افزایش سرمایه­گذاری بیشتر از حد می­گردد، در حالی که در شرکت‌های با هیات مدیره بزرگ، نسبت بالای سهام قابل معامله و همچنین اهرم بالا، سرمایه­گذاری بیشتر از حد پایین است. همچنین آن‌ها نشان دادند که افزایش مالکیت دولتی، هیات مدیره بزرگ و همچنین وجود مدیران خارجی با شدیدتر شدن سرمایه گذاری کمتر از حد مرتبط است. در حالی که اهرم بالا و افزایش سهام قابل معامله، سرمایه گذاری کمتر از حد شرکت را کاهش می دهد. مائوریزیو و همکاران (2015) در مطالعه­ای به بررسی رابطه بین حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی و محدودیت‌های مالی با رویکرد تحلیل خوشه­ای پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که تحلیل خوشه ای می­تواند در تقابل با رویکردهای تک معیار به کار رفته باشد؛ بنابراین با ارائه یک معیار نهایی از محدودیت مالی بینش‌های عمیق­تری در رابطه با ارتباط بین حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی و محدودیت‌های مالی فراهم می­گردد. اسپالیر و گورولیا (2015) در پی پاسخ به این سؤال که آیا فرصت‌های سرمایه گذاری بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی تأثیر  دارد یا نه؟ دریافتند که فرصت‌های سرمایه­گذاری به آسانی تغییرات در حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی را منعکس نمی­کند و بیشتر با شاخص‌های محدودیت مالی در ارتباط است. اتیگ و همکاران (2014) به بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر حساسیت جریان نقدی سرمایه­گذاری طی دوره زمان 1990-2010 پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که مسئولیت اجتماعی شرکت از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه نمایندگی بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی تأثیر می­گذارد. به این صورت که حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی داخلی با افزایش امتیاز مسئولیت اجتماعی شرکت کاهش می­یابد.

اکبری و همکاران (1396) به بررسی رابطه فرصت‌های سرمایه­گذاری و حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی پرداختند. در این پژوهش اطلاعات مالی 80 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1387 تا 1393 بررسی شده است. به منظور سنجش فرصت‌های سرمایه­گذاری از سه معیار سود هر سهم به قیمت هر سهم، نسبت ارزش بازار دارایی‌ها به ارزش دفتری دارایی‌ها، نسبت ارزش بازار سهام به ارزش دفتری سهام به کار رفته شد. نتایج پژوهش آن‌ها نشان می­دهد که بین فرصت‌های سرمایه­گذاری و حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی رابطه معناداری وجود ندارد. صالحی و همکاران (1396) در پژوهشی به بررسی تاثیر خوش­بینی مدیریتی بر حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی با در نظر گرفتن وجود و یا عدم وجود محدودیت مالی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. بدین منظور اطلاعات مالی 100 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1386 تا 1392 بررسی گردیدند. تعداد داده­های جمع­آوری شده برای این پژوهش 700 سال- شرکت می­باشد. به منظور انجام آزمون فرضیه‌های تحقیق از روش رگرسیون چندمتغیره با رویکرد داده‌های ترکیبی استفاده شده است. نتایج پژوهش رابطه مثبت و معنادار میان خوش­بینی مدیریتی و حساسیت سرمایه­گذاری را در میان کل نمونه، و همچنین در میان شرکت­های طبقه­بندی شده تحت عنوان دارای محدودیت مالی و بدون محدودیت مالی را نشان می­دهد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی در نتیجه­ی خوش­بینی مدیریتی در شرکت­های دارای محدودیت مالی بیشتر از شرکت­های بدون محدودیت مالی است.

محفوظی و همکاران (1396) در پژوهشی به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و حساسیت سرمایه گذاری به جریانات نقدی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که در دوره­ی زمانی مورد بررسی بین متغیر مسئولیت اجتماعی و حساسیت سرمایه گذاری به جریانات نقدی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. عربصالحی و کاظمی نوری (1393) در پژوهشی به بررسی تأثیر هزینه‌های نمایندگی بر حساست سرمایه گذاری جریان‌های نقدی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. آن‌ها تعداد 103 شرکت را با استفاده از رگرسیون لجستیک برای دوره زمانی 1385 تا 1389 مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که هزینه‌های نمایندگی، به تنهایی موجب ایجاد سرمایه گذاری بیشتر و کمتر از حد نمی­شوند، اما باعث افزایش حساسیت سرمایه گذاری جریان‌های نقدی می­شوند.

با توجه به مبانی نظری و پژوهش‌های پیشین، فرضیه­های پژوهش به صورت زیر تدوین شده است:

ü     فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی شرکتی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی وجود دارد.

ü     فرضیه دوم: هزینه‌های نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند.

روششناسیپژوهش

با توجه به این که هدف این پژوهش بررسی مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینه‌های نمایندگی با حساسیت سرمایه­گذاری به وجه نقد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد، بنابراین، پژوهش حاضر از نوع تحقیقات اثباتی حسابداری است. از نظر نتیجه اجرا از نوع تحقیق‌های کاربردی، از نظر فرآیند اجرا، کمی و از نظر هدف نیز جز تحقیق‌های تحلیلی از نوع همبستگی می‌باشد. همچنین از نظر بعد زمانی نیز از نوع تحقیقات پس رویدادی بوده و از اطلاعات تاریخی شرکت‌های نمونه استفاده می‌شود. برای برآورد مدل رگرسیون و آزمون فرضیه‌های پژوهش از روش‌های اقتصاد سنجی داده‌های ترکیبی استفاده شده است.

جامعه­ی مورد نظر در این پژوهش شامل کلیه­ی شرکت‌هایی است که تا تاریخ 29/12/1388 در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده­اند. دوره­ی زمانی این تحقیق نیز از سال 1389 تا پایان سال 1395 در نظر گرفته شده است. نمونه گیری پژوهش نیز به صورت هدفمند بوده است. بدین صورت که در هر مرحله از بین کلیه‌ی شرکت‌های موجود، شرکت‌هایی که دارای شرایط زیر نبوده­اند، حذف شده و در نهایت کل شرکت‌های باقی‌مانده برای انجام آزمون انتخاب شده‏اند:

  • شرکت‌ها باید در طول سال مالی تداوم فعالیت داشته باشند.
  • نمونه آماری شامل شرکت‌های واسطه گری مالی و سرمایه‌گذاری نمی‌شود.
  • شرکت‌هایی که سال مالی آنها به 29/12 ختم نمی‌شود.
  •  شرکت‌هایی که فاقد اطلاعات کافی برای انجام آزمون می‌باشند.

در نهایت، پس از طی مراحل مزبور، تعداد 120 شرکت در یک دوره­ی ده ساله شامل 840 سال- شرکت برای این پژوهش انتخاب شدند.

در این پژوهش برای گردآوری داده­های مورد نظر از ماهنامه­های بورس و سایت‌های بورس و بانک مرکزی و نرم افزارهای اطلاعات مالی شرکت‌ها استفاده شده است. همچنین، برای گردآوری اطلاعات مربوط به ترازنامه و صورت سود و زیان از صورت­های مالی فراهم آمده در آرشیوهای الکترونیکی سازمان بورس اوراق بهادار تهران (لوح­های فشرده موسوم به آرشیو) استفاده شده است. به منظور انجام محاسبات و آماده کردن داده­ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش و هم­چنین تجزیه و تحلیل آن­ها و برآورد پارامترهای مدل پژوهش، از نرم­افزارهای Excel و Eviews9 استفاده شده است.

 

نحوه اندازه­گیری متغیرها

در این پژوهش متغیر وابسته حساسیتسرمایه گذاری به وجه نقد می باشد. به پیروی از صامت و جاربویی (2017) و چن و همکاران (2013) و جورج و همکاران (2011) از مدل رگرسیونی چندگانه (1) جهت تخمین حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد استفاده می گردد:

مدل (1)

 

I= سرمایه گذاری در دارایی‌های ثابت، K= سرمایه شرکت، S= درآمد فروش، CF= وجه نقد، D= مجموع بدهی‌ها

 

متغیر‌های مستقل شامل مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) و  هزینه‌های نمایندگی می­باشد. در این پژوهش بر اساس پژوهش حسینی و امجدیان (1396) برای رتبه بندی شرکت‌های نمونه، گزارش‌های هیات مدیره مورد بررسی قرار می گیرد و در قالب 24 قلم و 6 گروه زیر که نشان­دهندۀ مسئولت پذیری اجتماعی در شرکت‌هاست تجزیه و تحلیل می­شود.

ü     سیاست و جامعه

1. محیط حقوقی(حمایت از مصرف کننده یا محیط زیست).

2. ارتباط با سهامداران

3. فعالیت‌های فرهنگی برون سازمانی(چاپ برشور- نشریه-  برگزاری هم اندیشی و همایش)

ü     استراتژی کارکنان

4. دوره‌های تخصصی مرتبط با کار

5. دوره‌های عمومی (کمک اولیه، زیست محیطی، ICDLو...).

6. بیمه و امور رفاهی کارکنان در محیط کار.

7. تلاش برای سازندگی زندگی خانوادگی کارکنان.

8. فعالیتهای فرهنگی درون سازمانی (کتابخانه، ورزشی و ...)

ü     محیط زیست

9. اشاره به دریافت گواهینامه‌ها و دریافت استاندارد مربوط به کیفیت و یا محیط زیست.

10.  ایجاد فضای سبزو فعالیت‌های مربوط به آن.

11. آلودگی‌های هوا و صوتی و فعالیت‌های مرتبط با آن.

12. بازیافت یا جلوگیری از ضایعات و یا فعالیتهای مرتبط با پسماند.

13. اشاره به رویکرد شرکت در ارتباط با کاهش مصرف در حوزه انرژی.

ü     مشتریان و عرضه کنندگان

14. سعی در بهبود کیفیت کالا و یا خدمات ارائه شده به جامعه و مشتری.

15. اشاره به ارتباط با مشتریان و خدمات پس از فروش و یا وجود    CRM

16. داشتن سایت اینترنتی.

17.  به روز رسانی سایت(وجود حداقل 20 خبر مرتبط در هر سال).

18. انجام خدمات اینترنتی شامل فروش مناقصه و ثبت سفارش و.....

ü     سرمایه گذاری اجتماعی

19. بند گزارش عملکرد اجتماعی.

20. کمک‌های عام المنفعه.

21. اشاره به سیاست و استراتژی شرکت در مورد مسئولت پذیری اجتماعی و تعهد اجتماعی.

ü     استراتژی شرکت

22. برنامه ریزی استراتژیک و تعالی سازمانی EFQM

23. سنجش و رضایت کارکنان و وجود طبقه بندی مشاغل در سازمان و توسعه منابع سازمانی.

24. بیان ارزش‌های محوری سازمان با تأکید بر مشتری و جامعه.

در این تحقیق برای سنجش مسئولت پذیری اجتماعی شرکتی از شاخص گزارشگری CSR بشرح زیر استفاده می گردد.

 

 = مجموع امتیازات مورد انتظار برای هرشرکت j در سال t (که برای 24 قلم بالا معادل 24 می باشد)

 = مجموع امتیازات مکتسبه برای هرشرکت j در سال t (شرکت به ازای هر قلمی که افشا نموده است کد یک به لم مربوطه تعلق می­گیرد و در غیر این صورت کد صفر می­گیرد).

به پیروی از چی و لی (2010) از جریان نقد آزاد (FCF) به عنوان شاخص هزینه‌های نمایندگی استفاده می شود. جریان نقد آزاد عبارت است از سود عملیاتی منهای چهار جزء: مالیات بر سود، هزینه بهره بدهی‌ها، سودسهام عادی و ممتاز. در این پژوهش متغیر جریان نقد آزاد بر ارزش دفتری دارایی‌ها تقسیم می شود.

به منظور بررسی فرضیه‌های پژوهش از مدل­های زیر استفاده می­شود:

جهت بررسی اثر مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد مدل رگرسیونی (1) توسعه داده می شود و اثر تعاملی بین جریان وجه نقد و مسئولیت اجتماعی شرکتی با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره (2) تخمین زده می شود و فرضیه اول آزمون می شود:

مدل (2)

 

در این معادله، ضریب رابطه  حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را منعکس می کند و انتظار می­رود که مثبت باشد. مطابق فرضیه اول، شرکت‌ها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند لذا ضریب  باید منفی باشد.

برای آزمون فرضیه دوم، ابتدا متغیر تعدیلگر جریان نقد آزاد به عنوان شاخص هزینه‌های نمایندگی با استفاده از مدل (3) آزمون می ­شود و سپس متغیر وابسته با استفاده از مدل رگرسیونی چند متغیره (4) با منظور شدن متغیر تعدیلگر تخمین زده می شود:

مدل (3)

 

مدل (4)

 

یافتههایپژوهش

آماره‌های توصیفی

در این بخش و قبل از انجام آزمون فرضیه، آماره‌های توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش در جدول شماره (1) ارائه شده اند. آماره‌های مذکور شمایی کلی از وضعیت توزیع داده‌های پژوهش را ارائه می‌نمایند.

 

جدول (1): آماره­های توصیفی متغیرهای الگو

 

میانگین

میانه

حداکثر

حداقل

انحراف معیار

چولگی

CSR

0.32

0.25

0.79

0.05

0.28

0.72

FCF

3.27

2.2

4.95

2.21

0.11

0.36

S/K

0.60

0.64

0.79

0.13

0.15

0.39

CF/K

0.29

0.11

0.59

5

0.48

0.64

I/K

0.19

0.10

0.59

0.01

0.18

0.95

DK

0.17

0.11

0.71

0.005

0.16

0.15

CSR*CFK

0.08

0.02

1.09

0.003

0.17

0.77

SIZE

5.94

5.88

7.91

4.46

0.77

0.45

LEVE

0.58

0.52

0.71

0.11

0.15

0.05-

مشاهدات

840

840

840

840

840

840

* ماخذ: نتایج پژوهش

همانطور که در جدول (1) مشاهده می­شود میانگین مسئولیت اجتماعی شرکت­های نمونه 0.32 بوده است که نشان می­دهد سطح مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت­ها در ایران پایین بوده و در ابتدای راه می باشد. میانه متغیر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت­ها 0.25 می­باشد که نشان می­دهد که نیمی از داده‌ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند. در بین متغیرهای تحقیق، هزینه نمایندگی و اندازه شرکت به ترتیب دارای کمترین و بیشترین میزان پراکندگی می­باشند. متغیر اهرم مالی کمترین عدم تقارن و نسبت سرمایه گذاری در دارایی‌های ثابت به سرمایه شرکت بیشترین عدم تقارن را نسبت به توزیع نرمال دارند.

 

نتایج آزمون نرمال بودن

در این مطالعه از آماره جارکو- برا استفاده‌ شده است. درصورتی‌که آماره این آزمون در سطح خطای 5 درصد معنادار باشد، اجزای اخلال مدل از توزیع نرمال پیروی می­کنند. همان­گونه که در جدول شماره (2) ملاحظه می­شود، بررسی مقدار این آماره گویای آن است که فرض نرمال بودن جزء اخلال پس از حذف نقاط پرت برقرار است.

 

                                جدول (2): نتایج آزمون نرمال بودن متغیر وابسته­

             نام متغیر

      آزمون

RESID

1/K

آماره آزمون

Jarque-Bera

0.30

1.69

p.v

0.80

0.41

 

 

 

نتایج آزمون‌های انتخاب الگوی مناسب برآورد

قبل از برآورد مدل‌ها لازم است تا از آزمون چاو (F لیمر) استفاده شود. این آزمون تعیین کننده­ی استفاده از مدل Pooled یا مدل اثرات ثابت است. اگر آماره­ی F در سطح خطای 5 درصد معنی­دار باشد، فرضیه­ی صفر (مدل Pooled) رد می­شود و مدل اثرات ثابت پذیرفته می­شود. نتایج آزمون چاو در جدول شماره (3) ارائه شده است.

جدول (3) : نتایج آزمون چاو (F لیمر)

آزمون چاو

مدل

آماره F

p-v

نتیجه آزمون

نوع آزمون

     یکسانی عرض از مبدأ‌های مقاطع

مدل اول

1.17

0.31

رد نمی شود

داده­های تلفیقی

     یکسانی عرض از مبدأ‌های مقاطع

مدل دوم

1.15

0.33

رد نمی شود

داده­های تلفیقی

* ماخذ: نتایج پژوهش

همان­طور که در جدول (3) مشاهده می­شود، آماره­ی F هر دو مدل روش مورد نیاز برای تخمین مدل‌های پژوهش استفاده از داده­های تلفیقی است (سطح خطا بزرگتر از 5%). به عبارت دیگر نتایج آزمون چاو برای مدل­ پژوهش فرضیه صفر این آزمون مبنی بر مشابه بودن عرض از مبدا در تمام دوره­ها را تایید کرده و فرضیه یک را رد کرده است. لذا، روش تخمین داده­های تلفیقی (pooled data) برای برآورد مدل­ پژوهش، گزینه­ی مناسب­تری است.

 

آزمون همسانی واریانس

نتایج حاصل از آزمون همسانی واریانس باقی­مانده­های مدل­های تحقیق با استفاده از آزمون­های بروش پاگان، آرچ و آزمون گلجسر در جدول (4) قابل مشاهده است.

جدول (4): نتایج آزمون همسانی واریانس باقیمانده­های مدل رگرسیون

 

آزمون بروش- پاگان

آزمون گلجسر

آزمون وایت

نتیجه

مدل اول

آماره F

19.05

39.89

7.37

ناهمسانی واریانس

EGLS

p.v

0.00

0.00

0.00

مدل دوم

آماره F

17.11

36.09

6.62

p.v

0.00

0.00

0.00

 

همان­طور که در جدول (4) مشاهده می­شود از آنجایی که سطح خطای آزمون­های مدل تحقیق از 5% کوچکتر می­باشد لذا آماره­های آزمون نشان دهنده ناهمسانی واریانس بوده و سطح معنی داری آنها­ فرض صفر این آزمون مبنی بر همسانی واریانس را تایید نکرده­اند. به بیان دیگـر، باقی مانده­های حاصل از تخمین مدل تحقیق، دارای واریانس ثابت نبوده است. در این گونه موارد باید از روش حداقل مربعات تعمیم یافته  (EGLS)، رگرسیون را تخمین زد.

 

نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش و تحلیل آن

نتایج آزمون فرضیه اول

نتایج آزمون مدل اول پژوهش در سطح داده­های ترکیبی در جدول (5) به شرح زیر بیان می­شود:

جدول (5) : نتایج تخمین مدل (1)

علامت اختصاری

ضرایب

تی- استیودنت

سطح خطا

VIF

α

0.22

2.17

0.03

 

S/K

0.02

1.99

0.04

1.06

CF/K

0.02

2.11

0.03

2.39

CSR

0.04-

3.12-

0.00

1.55

CSR*CF/K

0.13-

2.79-

0.00

1.01

I/Kt-1

0.06

1.85

0.11

1.01

I/K^2t-1

0.09

2.58

0.00

1.07

d/K

0.07

0.89

0.36

1.06

SIZE

0.04-

2.64-

0.00

1.01

LEVE

0.03

2.15

0.03

1.02

ضریب تعیین تعدیل شده  R2

0.677

F رگرسیون       (سطح خطا)

374.19          (0.000)

دوربین واتسون

1.65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

* ماخذ: نتایج پژوهش

همان‌گونه که در جدول شماره (5) مشاهده می‌شود، آماره‌ی Fمدلبا سطح اطمینان 95% معنی دار است. بنابراین، متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. علاوه بر این ضریب تعیین تعدیل شده (R2) 0.68 است. این عدد نشان می­دهد که تقریباً 68 درصد از تغییرات متغیر وابسته را می‌توان به متغیرهای مستقل و کنترلی نسبت داد. برای بررسی خود همبستگی باقیمانده‌های مدل رگرسیون از آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. نتایج این آزمون با آماره 65/1 بیانگر عدم خود همبستگی مرتبه اول در مقادیر خطای مدل می‌باشد.

فرضیه­ی اول: "بین مسئولیت اجتماعی شرکتی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی وجود دارد"

با توجه به نتایج جدول (5) آمـاره­ی t مربـوط بـه متغیر مستقل مسؤلیت اجتماعی(CSR) و سطـح معناداری آن(p.v) به ترتیب 3.12- و 0.00 بوده و ضریب آن نیز 0.04- می­باشد. به عبارتی با 0.01 افزایش در مسؤلیت اجتماعی، میزان حساسیت سرمایه گذاری 0.04- کاهش می­یابد. با توجه به این­که سطح خطای در نظر گرفته شده برای این پژوهش 05/0 بوده است، بنابراین متغیر مسؤلیت اجتماعیتاثیر معناداری بر حساسیت سرمایه گذاری داشته و فرضیه­ی اول پژوهش در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار می­گیرد. ضریب متغیر (CSR) منفی می­باشد. در نتیجه، رابطه منفی و معنی داری بین مسؤلیت اجتماعیو حساسیت سرمایه گذاری وجود دارد. همچنین نتایج اثر تعدیلی مسئولیت اجتماعی در وجه نقد به سرمایه نیز تاثیر منفی داشته است. به عبارت دیگر شرکت‌ها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند، لذا ضریب  منفی می­­باشد.

 

 

 

نتایج آزمون فرضیه دوم

نتایج آزمون مدل دوم پژوهش در سطح داده­های ترکیبی در جدول (6) به شرح زیر بیان می­شود:

جدول (6) : نتایج تخمین مدل شماره (2)

علامت اختصاری

ضرایب

تی-استیودنت

سطح خطا

VIF

α

0.19

1.78

0.07

 

S/K

0.09

2.01

0.04

1.01

CF/K

0.02

2.15

0.03

1.02

CSR

0.04-

3.10-

0.00

1.56

CSR*CF/K

0.13-

2.84-

0.00

2.74

CSR*CFC

0.03-

2.93-

0.00

2.74

FCF

0.08-

2.05-

0.04

1.01

I/Kt-1

0.05-

1.96-

0.04

1.01

I/K^2t-1

0.04

6.12

0.00

1.07

d/K

0.06

0.79

0.42

1.22

SIZE

0.04-

2.63-

0.00

1.01

LEVE

0.04

2.25

0.02

1.02

ضریب تعیین تعدیل شده  R2

0.650

F رگرسیون       (سطح خطا)

339.21          (0.000)

دوربین واتسون

1.95

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

* ماخذ: نتایج پژوهش

همان‌گونه که در جدول شماره (6) مشاهـده می‌شود، آماره‌ی Fمدلبا سطح اطمینان 95% معنی دار است. بنابراین، متغیرهای مستقل و کنترلی توانایی توضیح متغیر وابسته را دارند. علاوه بر این ضریب تعیین تعدیل شده (R2) 0.65 است. این عدد نشان می­دهد که تقریباً 65 درصد از تغییرات متغیر وابسته را می‌توان به متغیرهای مستقل و کنترلی نسبت داد. برای بررسی خود همبستگی باقیمانده‌های مدل رگرسیون از آزمون دوربین واتسون استفاده شده است. نتایج این آزمون با آماره 95/1 بیانگر عدم خود همبستگی مرتبه اول در مقادیر خطای مدل می‌باشد.

فرضیه­ی دوم: "هزینه‌های نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه­گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند"

همانطور که در جدول (6) مشخص است ضریب مسئولیت اجتماعی شرکتی 0.04- و در سطح اطمینان 95% نیز معنادار است و در شرکت­های با مسئولیت اجتماعی شرکتیبالاتر، میزان حساسیت وجه نقد کمتر است. سپس ملاحظه می شود ضریب هزینه‌های نمایندگی شرکت‌ها 0.08 بوده که در سطح اطمینان 95% معنادار می باشد و نشان می­دهد که هزینه‌های نمایندگی شرکت‌هاباعث افزایش حساسیت وجه نقد می­شود. در مرحله بعد ضریب متغیر (CSR *CFC) مورد بررسی قرار می گیرد، این ضریب 0.03- بوده و آماره تی استیودنت و سطـح معناداری آن نیز به ترتیب 2.93- و 0.00 می­باشد که حاکی از تایید فرضیه دوم در سطح اطمینان 95% است. در واقع هزینه‌های نمایندگی زمانی که در مسئولیت اجتماعی شرکت‌هاضرب می­شود و اثر تعاملی ایجاد می­کند، باعث می­شود تا ضریب مسئولیت اجتماعی شرکت‌هااز 0.04- به 0.03- تغییر یابد و آن را تعدیل می­کند. لذا می­توان بیان کرد که هزینه‌های نمایندگی، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند.

 

بحثونتیجهگیری

هدف این مطالعه بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی شرکتی، هزینه‌های نمایندگی با حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. در این راستا برای اندازه‌گیری برای اندازه گیری حساسیت سرمایه‌گذاری به وجه نقد از الگوی صامت و جاربویی (2017)، جریان نقد آزاد (FCF) به عنوان شاخص هزینه‌های نمایندگی و مسئولیت اجتماعی شرکتی از رتبه بندی حسینی و امجدیان (1396) استفاده شده است.

نتایج فرضیه اول پژوهش نشان داد بین مسؤلیت اجتماعی و حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. این بدان معنی است که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با کاهش شکاف بین هزینه‌های منابع داخلی و خارجی و به نوبه خود کاهش حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی، باعث کاهش نواقص بازار سرمایه خواهند شد. یعنی شرکت‌ها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند. همچنین نتایج اثر تعدیلی مسئولیست اجتماعی در وجه نقد به سرمایه نیز تاثیر منفی داشته به عبارت دیگر شرکت‌ها با عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی بهتر، حساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد کمتری دارند. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش و اتیگ و همکاران (2014) مطابقت و با تحقیق صامت و جاربویی (2017) و محفوظی و همکاران (1395) مغایرت دارد.

نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد هزینه‌های نمایندگی شرکت‌ها باعث افزایش حساسیت وجه نقد می­شود و این افزایش، اثر منفی مسئولیت اجتماعی شرکتی برحساسیت سرمایه گذاری به وجه نقد را تعدیل می کند. به عبارت دیگر، فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی، کیفیت اطلاعات را بهبود و هزینه‌های نمایندگی را کاهش خواهد داد و با کاهش کاستی‌های بازار سرمایه از طریق کاهش شکاف بین منابع داخلی و خارجی، هزینه‌های نمایندگی تعدیل می یابد. نتایج این فرضیه با نتایج پژوهش صامت و جاربویی (2017) و عربصالحی و کاظمی نوری(1393) مطابقت دارد.

 

پیشنهادها

پیشنهادهای کاربردی

1-    به مدیران شرکت‌ها پیشنهاد می­شود که به منظور افزایش ارزش سهام شرکت به مقوله مسئولیت اجتماعی اهتمام ویژه داشته باشند، زیرا مسئولیت اجتماعی از طریق افزایش اعمال نظارتی و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی باعث کاهش حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی و به تبع آن بهبود عملکرد و ایجاد ارزش برای شرکت می شود.

2-    با توجه به رابطه مثبت بین هزینه‌های نمایندگی بر افزایش حساسیت وجه نقد و تاثیر منفی آن بر عملکرد شرکت، به شرکت‌ها پیشنهاد می­شود چون در عصر حاضر توجه به افزایش تصویر سازی مثبت از شرکت‌ها و بقای آن‌ها در عرصه رقابت امری اجتناب ناپذیر قلمداد می شود خود را بیشتر درگیر فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی نمایند و با فراهم سازی شفافیت اطلاعاتی این آثار منفی را کاهش دهند.

3-    پیشنهاد می­شود که سازمان بورس اوراق بهادار تهران، قوانین و مقرراتی را اتخاذ کند که تا حد امکان بتواند میزان واقعی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت‌ها را در طول سال‌های متمادی فعالیت خود اندازه گیری و مشخص نماید. 

 

پیشنهادها برای پژوهش‌های آتی

1-    بررسی تاثیر هر یک از ابعاد فنی و نهادی مسئولیت اجتماعی بر روی حساسیت سرمایه گذاری جریان نقدی.

2-    بررسی تاثیر هر یک از زیر مولفه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت بر روی حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی.

3-    جامعه آماری این تحقیق کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است. پیشنهاد می‌گردد این تحقیق در صنایع مختلف به تفکیک انجام شود. با توجه به ماهیت مختلف هر صنعت احتمالاً نتایج این تحقیق در هر صنعت متفاوت خواهد بود.

 

محدودیتهایپژوهش

1-    داده‏های برخی از شرکت‌ها در پایگاه‏های اطلاعاتی موجود نبود که این موضوع عمدتا به‏ دلیل عدم ارائه اطلاعات از سوی شرکت‌ها می‏باشد. به دلیل اینکه یکی از شرایط انتخاب‏ نمونه این تحقیق در دسترس بودن داده‏ها بود، چنین شرکت‌هایی از نمونه حذف‏ گردیدند. ضمناً نمونه آماری تحقیق شامل شرکت‌های بیمه، بانکی و سرمایه‌گذاری مالی نیست. همچنین، شرکت‌هایی با پایان سال مالی اسفندماه را شامل نمی شود، در نتیجه تعداد شرکت­های مورد مطالعه به 120مورد کاهش یافت. بنابراین، تعمیم نتایج این تحقیق به سایر شرکت­ها باید با احتیاط صورت پذیرد.

2-    با توجه به اینکه این تحقیق طی دوره زمانی بین سال‌های 1389 تا 1395 با توجه به اطلاعات موجود شرکت‌های بورس­اوراق بهادار تهران صورت گرفته، در تسری نتایج بدست آمده به سال‌های متفاوت از این تحقیق و همچنین، به سایر شرکت‌های موجود که در بورس فعالیت نمی‌کنند، باید با احتیاط عمل شود.

 

ü       اکبری، محسن، فتحی، سعید، فرخنده، مهسا، ایاغ، زهرا، (1396)، بررسی رابطه فرصت‌های سرمایه­گذاری و حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی، چشم انداز مدیریت مالی، شماره 17، صص 68-49.
ü       برادران حسن­زاده، رسول، تقی­زاده خانقاه، وحید، (1395)، تأثیر هزینه‌های نمایندگی بر رفتار سرمایه­گذاری، پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی، سال 8، شماره 32، صص 163-139.
ü       پورعلی، محمدرضا، حجامی، محدثه، (1393)، بررسی رابطه بین افشای مسئولیت اجتماعی و مالکیت نهادی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره 3، شماره 10، صص 150-135.
ü       حساس یگانه ، یحیی، برزگر، قدرت اله، (1393)، مبانی نظری مسئولیت اجتماعی شرکتها و پارادایم تحقیقاتی آن در حرفه حسابداری، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت، سال هفتم، شماره بیست و دوم، صص 133-109.
ü       صالحی، اله‌کرم، موسوی، روح‌اله، مرادی، محمد، (1396)، بررسی تأثیر خوش­بینی مدیریتی بر حساسیت سرمایه­گذاری به جریان نقدی، فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال دهم، شماره 33، صص76-65.
ü       عربصالحی، مهدی، کاظمی نوری، سپیده، (1393)، تأثیر هزینه‌های نمایندگی بر حساست سرمایه گذاری جریان‌های نقدی، دانش حسابداری، دوره 5، شماره 17، صص 118-97.
ü       محفوظی، غلامرضا، اکبری، محسن، قاسمی شمس، معصومه، (1396)، بررسی تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بر حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی، فصلنامه دانش سرمایه گذاری، سال ششم، شماره 21.
ü       نمازی، محمد، (1384) بررسی کاربرد تئوری نمایندگی در حسابداری مدیریت. مجله علوم اجتماعی، و انسانی دانشگاه شیراز، تابستان، شماره 143، صص 164-147.
ü  Alti, A.(2003) How sensitive is investment to cash flow when financing is frictionless? Journal of Finance, Vol. 58, 2003: 70722
ü  Ashbaugh, H., Collins, D. W., & LaFond, R. (2004). Corporate governance and the cost of equity capital. (Working Paper Series).
ü  Attig, N., Cleary, S., Ghoul, S. (2014). Corporate Legitimacy and Investment–Cash Flow Sensitivity". J Bus Ethics .DOI 10.1007/s10551-013-1693-3.
ü  Biddle, G., Hilary, G. and Verdi, R.S, (2009). How Does Financial Reporting Quality Relate to Investment Efficiency? Journal of Accounting and Economics, 48(3):112-31.
ü  Chen, A. A., Cao, H., Zhang, D. and Dickinson, D. G. (2013). The impact of shareholding structure on firm investment: Evidence from Chinese listed companies", Pacific-Basin Finance Journal, Vol.25:85–100.
ü  Chen, X., Sun, Y., and Xu, X. (2016). Free Cash Flow, Over-Investment and Corporate Governance in China, Pacific-Basin Finance Journal, 37 (2): 81-108.
ü  Chi, J.D. and Scott Lee, D. (2010), The conditional nature of the value of corporate governance", Journal of Banking & Finance, Vol.34, No.2:350-361
ü  Espallier, B. Guariglia, A. (2015). Does the investment opportunities bias affect the investment–cash flow sensitivities of unlisted SMEs? The European Journal of Finance, 21(1): 1-25.
ü  Fazzari, S. R., Hubbard, G. and Petersen, B., (1988). Financing Constraints and Corporate Investment, Brooking Papers on Economic Activity, 1: 141-195.
ü  Garriga, E. and Melé, D. (2004). Corporate Social Responsibility Theories: Mapping the Territory, Journal of Business Ethics , Volume 53, Issue 1–2: 51–71
ü  George, R., Kabir, R. and Qian, J. (2011). Investment–cash flow sensitivity and financing constraints: New evidence from Indian business group firms. Journal of Multinational Financial Managemen, Vol.21, No.2:69-88.
ü  Hayashi, F. (1982). Tobin’s Marginal Q and Average Q: A Neoclassical Interpretation. Econometrica, 50 (1): 213-224.
ü  Jensen MC. (1986). Agency costs of free cash flow, corporate finance and takeovers.American Economics Review, 76:323–339.
ü  Jiang, G., Lee, C.M.C., Yue, H, (2010). Tunneling Through Intercorporate Loans: The China Experience”. Journal of Financial Economics, 98(3): 1-20.
ü  Kaplan, S. N. and Zingales, L. (1997). Do financing constraints explain why investment is correlated with cash flow? Quarterly Journal of Economics, 112: 169–215.
ü  Kim Y. Li H. Li S. (2014(. Corporate social responsibiliy and stock price crash risk. Journal of Banking &Finance.
ü  Maurizio La, R., Raffaele, S., Tiziana La, R., Alfio, C. (2015). Investment cash flow sensitivity and financial constraint: a cluster analysis approach. Applied Economics, 47(41): 4442- 4457.
ü  McKinley A. (2008(. The driver master thesis Geography Department and Center for Environment University of Toronto.
ü  Samet Marwa and Jarboui Anis, (2017). CSR, agency costs and investment-cash flow sensitivity: A mediated moderation analysis, Managerial Finance, Vol. 43.  Permanent link to this document: http://dx.doi.org/10.1108/MF-02-2016-0042
ü  Turker, D. (2009). How corporate social responsibility influences organizational commitment, Journal of Business Ethics, 89(2): 189204